Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.11.2005, Blaðsíða 9

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í nóvember 2005
Einar Kristjánsson:
Fóstursonur segir frá
Leysingjastaðir eru í Hvammssveit. Þar ólst ég upp
hjá föðurbróður mínum Einari Einarssyni og konu
hans Signýju Halldórsdóttur. Samkvæmt jarðamati
um 1703 eru Leysingjastaðir metnir ríflega meðal-
stór jörð, eða um 24 hundruð. Um 1400 gera þeir
samning sín á milli, bændumir á Leysingjastöðum
og Sælingsdalstungu um beitarafnot á fráfæmatím-
anum á Svínadal. Eftir það varð hjásetupláss
Leysingjastaða svonefndir Dýjahjallar, þ.e. svæðið
frá Hafragili til Norðurhóla, en frá Tungu var setið
hjá á svæðinu á móti þ.e. í Kistuhólahvolfi. Þessum
svæðum báðum er vel lýst í skáldsögu Jóns Thor-
oddsen, Pilti og stúlku, enda sat hann yfir kvíaám frá
Tungu í nokkur ár á dalnum. Á sama tíma og
smaladrengurinn frá Tungu var í hjásetunni var ung
stúlka frá Leysingjastöðum hinum megin í dalnum,
Sigríður litla Helgadóttir. Sigríður litla var afasystir
Signýjar fóstru minnar. Hún lést ógift á þrítugsaldri.
I margar aldir áttu Leysingjastaðir svo að segja
ekkert land inn á Svínadal. En rétt fyrir aldamótin
1900 kaupir forfaðir fóstru minnar; Pétur Halldórs-
son; þá eigandi Leysingjastaða, landið allt til Hafra-
gils af Guðbrandi Sturlaugssyni á Hvítadal ásamt
slægjum og beitilandi til fjallsins og situr við það enn
í dag. Þar með eignuðust Leysingjastaðir mikið beiti-
land og gott og fjallslægjur miklar. Hvergi hef ég séð
þess getið að Leysingjastaðir hafi komist í eigu
kirkjunnar enda kirkju og stólsjarðir tiltölulega fáar í
Dölum miðað við mörg önnur landssvæði.
Fósturdóttirin frá Borg
Svo virðist sem jörðin Leysingjastaðir hafi verið í
byggð frá elstu tímum. Til þess bendir m.a. nafn
jarðarinnar, að þar hafi maður búið sem þegið hafi
frelsi. Fyrsta heimild um Leysingjastaði, sem
undirrituðum er kunn, er frásögn í Gunnlaugssögu
Ormstungu, þar sem segir frá fóstri Helgu fögru
Þorsteinsdóttur frá Borg. Svo segir frá í sögunni:
„Um sumarið bjóst Þorsteinn til þings, ok mælti til
Jófríðar húsfreyju áðr hann fór heiman: „Svá er
háttat" segir hann „at þú ert með bami og skal þat
bam út bera ef þú fæðr meybam en uppfæða ef
sveinn er.“ Síðan reið hann til þings, en Jófríður
fæddi meðan meybarn, ákafa fagrt.“ Fékk Jófríður
smalamann sinn er Þorvarður hét til að fara vestur til
Hjarðarholts með meyna og átti hann að færa
Þorgerði Egilsdóttur barnið með þeim tilmælum að
hún sæi henni fyrir uppfóstri. Þorgerður tók við
mærinni og heldur nú frásögn sögunnar áfram.
„Síðan reið hann vestr í Hjarðarholt með bamit ok
fékk Þorgerði í hendr en hon lét uppfæða landseta
sína er bjuggu inn á Leysingjastöðum í Hvamms-
firði.“ Og lýkur hér orðréttri tilvitnun í Gunnlaugs-
sögu Ormstungu.
Seinna í sögunni segir frá því er Þorsteinn á Borg
kom í heimsókn til Þorgerðar systur sinnar í
Hjarðarholti. En þá höfðu liðið sex vetur frá flutningi
barnsins. Færði Þorgerður þá þrjár ungar meyjar fyrir
bróður sinn og bað hann líta á þær. Þorsteinn gerði
svo og fannst ein mærin bera af, hvað hana bera hafa
vænleik Ólafs Pá en „hvíti ok yfirbragð várt Mýra-
manna.“ Þorgerður hvað það rétt vera að hún hefði
yfirbragð þeirra Mýramanna en eigi vænleik Ólafs
bónda síns enda væri hún ekki þeirra dóttir, heldur
væri hún með sannindum að segja dóttir Þorsteins.
Segir honum af hversu farið hefði með fóstur mær-
innar og biður hann fyrirgefa sér og konu sinni
Jófríði. Tók Þorsteinn þessu öllu vel. Hann spurði
um nafn hennar en hún hafði verið nefnd Helga.
Helga hin fagra, hafði Þorsteinn mælt og tók dóttur
sína með sér heim að Borg.
Helga fagra Þorsteinsdóttir er fyrsta nafngreinda
persónan sem dvalið hefur á Leysingjastöðum. Þessi
Einar Kristjánsson er
fœddur á Hríshóli Reyk-
hólahreppi 15. ágúst
1917. Foreldrar hans
voru Kristján Jens Einars-
son (1861-1935) h. Hrís-
hóli og síðar í Hólum í
Hvammssveit og kona
hans Kristrún Magnús-
dóttir (1888-1917). Systkini Einars eru
Eðvaldína Magney f. 1913 húsfreyja í
Glerárskógum og Halldór Kristinn f. 1915 d.
1988, „höfundur“ Ormsœttarinnar. Einar var
um árabil skólastjóri á Laugum í Sœlingsdal.
Hann ólst upp á Leysingjastöðum í
Hvammssveit hjá föðurbróður sínum Einari
Einarssyni og konu hans Signýju Halldórs-
dóttur, en Kristrún móðir Einars lést við
fœðingu hans. Þá var Eðvaldína systir hans 4
ára og Halldór bróðir hans rúmlega tveggja
ára. Einar er kvœntur Kristínu B. Tómasdóttur
kennara f. 1926 á Blönduósi, Jónssonar fulltrúa
á Blönduósi og k.h. Ingibjargar Vilhjálmsdóttur.
Börn Einars og Kristínar eru Tómas Ragnar
Einarsson tónlistarmaður og sagnfrœðingur og
Ingibjörg Kristrún Einarsdóttir matráður.
http://www.vortex.is/aett
9
aett@vortex.is