Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1950, Blaðsíða 89

GISLI JÓNSSON
NÖKKUR VESTUR-ÍSLENSK TÓNSKÁLD
Ein er sú grein lista, sem þróast hef-
ir á nærri yfirnáttúrlegan hátt á meðal
vor Vestur-lslendinga, en að engu eða
örlitlu leyti var sótt til heimaþjóðar-
innar,—og er það tónlistin. Hér verður
þó engin tilraun gerð til þess, að telja
eða nefna allan þann aragrúa, manna
og kvenna, sem lagt hafa fyrir sig eina
eða fleiri greinar tónlistarinnar, svo
sem söng, píanó og organslátt, fiðlu-
leik og önnur strengja hljóðfæri, eða
blásturs hljóðfæri ýmsileg, og öðlast
hafa leikni á háu stigi eða getið sér góð-
an orðstír útávið. Elefir fæstu af því
fólki verið sungið nokkurt lof. En eins
og fyrirsögnin bendir til verð eg að
takmarka mig við þá eina, sem eitt-
hvað hafa lagt til frá sjálfum sér í átt-
ina til tónmenta—í einu orði sagt, tón-
skáldin.
Þegar vesturflutningar hófust fyrir
alvöru, fyrir 75 árum eða betur, var
ekki um auðugan garð að gresja í tón-
ment á Islandi. Hljóðfæri voru nálega
engin, og hver söng sem mest með sínu
nefi. Um heimaunnin sönglög var ekki
að ræða. Sveinbjörn 'hafði að vísu sam-
ið “ó,guð vors lands” um það leyti og
þar við sat að mestu fram undir alda-
mót. Jónas Helgason, sá ágæti frömuð-
ur söngs og söngmenta, byrjaði á út-
gáfu sönghefta, sem mest voru þrí- og
fjórrödduð Norðurlanda lög, og Helgi
bróðir hans gerðist allfrjósamt tón-
skáld undir aldarhvörfin. Eitthvað af
bókum þeirra bræðra barst hingað
vestur og var notað hér við hópsöng,
°g er þá talið. Það gekk því dularfullu
fyrirbrigði næst, þegar fyrstu tilraun-
irnar til sjálfstæðrar tónsmíði bárust
utan úr afskektustu bygðum Islend-
inga hér í álfu.
í stóra hópnum, sem flutti vestur af
Austurlandi sumarið 1876, voru tveir
drengir, nálega jafnaldra, sem urðu
samferða með foreldrum sínum alla
leið til Nýja Islands. Á leiðinni tókst
með þeim vinátta, sem aldrei slitnaði
meðan báðir lifðu. Þessir drengir voru
þeir Gunnsteinn Eyjólfsson og Jón
Friðfinnsson, og fyrir þeim átti það að
liggja, að verða áyrstu tónskáld Vestur-
Islendinga. Þótt Jón væri meira en
hálfu ári eldri, tel eg Gunnstein fyrsl-
an á blaði, því vissa er fyrir því, að eft-
ir hann er fyrsta frumsamda sönglag-
ið, sem út kom eftir Vestm-fslending.
1. Gunnsteinn Eyjólfsson var fædd-
ur á Unaósi við Héraðsflóa í Norður-
Múlasýslu 1. apríl 1866. Foreldrar lians
voru Eyjólfur
Magnússon og
seinni kona lrans
Vilborg Jónsdótt-
ir, gáfað bænda-
fólk í ættir frarn.
Tíu ára flutttist
hann vestur um
haf með foreldr-
um sínum, er
námu land nyrst
í Nýa-íslandi og
nefndu bæ sinn
Unaland. Engir voru þar þá skólar eða
önnur mentunar skilyrði. Er því lítt
skiljanlegt hvernig Gunnsteinn varð á
fáum árum vel að sér, ekki aðeins í