Neytendablaðið - 01.12.2001, Blaðsíða 19

Gæðakönnun
Eftirmáli um
harðfisk
Það blésu sterkir vestanvindar
í höfuðstöðvum Neytenda-
samtakanna eftir að síðasta
Neytendablað kom út. Hægur
norðan andvari lét einnig á sér
kræla. Astæðan var fyrsta til-
raun Neytendasamtakanna til
að gera bragðprufur með sér-
fræðingum á matarsviði og
ekki þótti verra að þeir hefðu
löggiltan smekk.
Ástæðan, aðferðin
Við völdum til þessarar fyrstu
tilraunar harðfisk vegna þess
að okkur hafði borist ábend-
ing um að markaðurinn á
Faxaflóasvæðinu væri undir-
lagður af harðfiski sem væri
merktur sem vestfirskur. Þótti
þetta vera gert í því skyni að
blekkja kaupendur til að
kaupa fisk „að vestan“ þótt
hann væri bara af Faxaflóa-
svæðinu.
Starfsmenn okkar hér fyrir
sunnan og starfsmenn okkar á
Isafirði og Akureyri söfnuðu
harðfiski úr verslunum og hjá
framleiðendum á báðum stöð-
um. Fljótlega var mönnum
ljóst að magnið sem hafði
verið keypt var alltof mikið til
þess að hægt væri með góðu
móti að smakka allt og gefa
því einkunn. Var því brugðið
á það ráð að bera saman þann
fisk sem kom að vestan eða
norðan við fisk sem keyptur
var frá þessum aðilum hér á
höfuðborgarsvæðinu. Duttu
þá út þeir harðfiskframleið-
endur sem ekki höfðu harð-
fisk til sölu á höfuðborgar-
svæðinu. Einnig duttu þá út
sendingar með óbarinn fisk
og að lokum var ljóst að
magnið var svo mikið að bita-
fiskurinn gæti ekki fengið þá
umfjöllun sem hann þó þyrfti.
Úrvinnslan
Þetta varð grunnurinn undir
þessari fyrstu bragðtilraun
Neytendasamtakanna. Sumir
voru óánægðir með þessa að-
ferð, og hafa að vissu leyti
rétt fyrir sér. Margir hefðu
gjarnan viljað að allur fiskur
sem til okkar var sendur hefði
verið tekinn til meðferðar og
bragðprófaður og gefin ein-
kunn. Til þess höfðum við
ekki nokkra möguleika, um-
fangið var svo mikið. Það var
gagnrýnt hve fáir fjölluðu um
bragðið og að miklu stærri
hópur (15-25) mundi gefa
réttari mynd af þessu en þeir
fimm sem fengnir voru til
verksins, þótt þeir væru góðir.
Einnig hefði aðstaða þurft að
vera öll önnur en hún var.
Þeir sem bragðprófuðu hefðu
ekki átt að hafa samband sín á
milli og bera saman bækur
sínar, heldur hefðu þeir átt að
vera í básum án samráðs. Þar
sem þetta var ekki þannig hafi
álit hvers prófanda litast af
samverunni við hina.
Gagnrýnin, lærdómar
Ohætt er að fullyrða að mesta
gagnrýnin á þessa tilraun voru
þær athugasemdir sem skrif-
aðar voru á einkunnarblöðin
og gagnrýndu sumir að þær
voru birtar í Neytendablaðinu,
það hefði átt að duga að gefa
harðfisknum einkunn í tölum.
Athugasemdimar voru oft á
tíðum harður dómur um fisk-
inn og sterkt tekið til orða,
enda urðu viðbrögðin að vest-
an hörð. Við veltum því hins-
vegar fyrir okkur hvort ekki
væri betra að gera þessa til-
raun þótt hún fengi óblíðar
viðtökur en að gera hana alls
ekki. Við sem fórum í versl-
anir og keyptum harðfiskinn,
við sáum hvemig hann var
geymdur og við hvaða að-
stæður hann var sýndur kaup-
endum, og við gátum velt því
fyrir okkur hvort það hefði
eitthvað að segja fyrir fiskinn
þegar hann liggur í skúffum
inni í heitum verslununum en
ekki í kæli. Einn framleiðandi
að vestan nefndi sem dæmi
um óáreiðanleika þessarar
prófunar okkar að hann hefði
ekki átt ýsu í hálft ár á mark-
aði sunnanlands. En okkar
fólk keypti samt fiskpakkn-
ingu frá þessum framleiðanda
í Kolaportinu þá helgi sem
sýnunum var safnað. Fiskur-
inn hafði því legið frammi til
sölu í þessa mánuði án þess
að á pakkningunni stæði
hvenær honum var pakkað.
Harðfiskur er kælivara og
ef hann á að geymast lengi
þarf hann að vera í miklum
kulda. Það er einnig athyglis-
vert að enginn gerir athuga-
semd við það að harðfiskur er
ekki merktur með pökkunar-
degi og síðasta söludegi. Síð-
asti söludagur fer eftir því
hvernig harðfiskur er geymdur
og því þarf að merkja einnig
með geymsluaðferð. Ef hann
er geymdur inni í verslun í
22-25°C hita hefur hann ekki
sömu möguleika og fískur
sem farið er með sem kæli-
vöru. Fiskur tekur bragð af
öllu sem er í kringum hann og
er því kominn tími til að menn
átti sig á þeirri staðreynd að
harðfisk verður að fara með
sem viðkvæma matvöru.
Eftirmáli um harðfisk
Við sem stóðum að þessari
fyrstu bragðprófun lærðum
vissulega af reynslunni.Við
höfum farið yfir ferlið frá
framleiðanda til seljanda og
höfum fundið margt sem
ástæða er til að gera athuga-
semd við. Við gerum okkur
vonir um að sú aðfinnsla
komist til réttra aðila og að í
framtíðinni fái harðfiskurinn
þá meðhöndlun sem honum
ber. Harðfiskur er ekki ódýr
matvara og þó ekki væri nema
þessvegna ætti hann að fá
betri meðferð en hann fær.
Harðfiskur er herramannsmat-
ur og þess vegna þarf hann
bestu meðferð sem hægt er
veita og þar er einmitt mesta
brotalömin. Við hefðum vilj-
að bragðprófa miklu fleiri
tegundir og við hefðum viljað
fá breiðari hóp neytenda til að
taka þátt í þessu með okkur,
en allt er þetta háð þeirri að-
stöðu sem við höfum. Við
biðjum alla þá sem telja að
þeir hafi verið órétti beittir
velvirðingar á því og berum
fyrir okkur reynsluleysi á
þessu sviði, en við biðjumst
ekki afsökunar á tilrauninni
því hún leiddi margt í ljós
sem skoða þarf í framtíðinni.
Stutt um harðfisk
í umræðunni sem hófst
eftir að Neytendasamtökin
gerðu bragðprófun á harð-
fiski kom það mjög oft upp
að framleiðendur ættu að
minnsta kosti að setja upp-
lýsingar um pökkunardag
á harðfiskinn, eins og gert
er með margvíslega mat-
vöru. Við rákumst á eitt
fyrirtæki sem þetta gerir,
Stjömufisk í Grindavík.
Við teljurn að þetta eigi í
framtíðinni að vera
sjálfsagður hlutur hjá öllum
harðfiskframleiðendum.
NEYTENDABLAÐIÐ - desember 2001
19