Neytendablaðið - 01.06.2003, Blaðsíða 10

Auka lífrænar aflferðir
næringargildi matvæla?
Nidurstöður 22 rannsókna á hlutfalli nokkurra mikilvægra næringarefna í lífrænum og hefðbundnum ávöxtum og grænmeti1) Fjöldi rannsókna sem sýndu mun á efnainnihaldi í lífrænum og hefðbundnum afurðum:
Efnaflokkur: Hærra hlutfall í lífrænum vörum Munur ómarktækur Hærra hlutfall í hefðbundnum vörum Fjöldi rannsókna
Steinefni 7 6 1 14
C-vítamín 7 6 - 13
A-vítamín 4 3 1 8
B-vítamín 1 1 - 2
E-vítamín - 1 - 1
Þurrefni 10 8 1 19
1) Organic farming, food quality and human health (Soil Association, 2001)
Lífræn framleiðsla matvæla eykst hröð-
um skrefum víða um heim, eins og
Neytendablaðið hefur sagt frá. Tími er
svo sannarlega kominn til þess að íslensk
stjórnvöld bæti skilyrði neytenda til að
eiga kost á lífrænum vörum til jafns við
grannþjóðir okkar, m.a. með stuðningi
við aðlögun landbúnaðar og við fræðslu
meðal almennings. Samtök neytenda
víða um heim hafa hvatt til þess að neyt-
endur eigi kost á því að nálgast lífrænar
vörur og ekki síður að almenningur eigi
þess kost að fá nýjustu upplýsingar um
gæði slíkra afurða.
Á síðustu árum hefur einnig fjölgað ört
rannsóknum um áhrif Iffrænna aðferða
á gæði afurðanna og jafnvel á heilsufar
neytenda. I nýlegri skýrslu breskra vís-
indamanna var lagt mat á 99 nýlegar
rannsóknir þar sem borið er saman nær-
ingarinnihald lífrænna matjurta og hefð-
bundinna. Af þeim töldu þeir einungis
29 rannsóknir uppfylla ströngustu kröfur
sem gera verði um marktækan saman-
burð á afurðum ólíkra framleiðsluað-
ferða. í 22 þessara rannsókna var kannað
efnainnihald í grænmeti og ávöxtum (sjá
töflu).
Skýrsluhöfundar vara við því að dregn-
ar séu of víðtækar ályktanir af þessum
niðurstöðum. Þeir telja hinsvegar að
niðurstöðurnar bendi eindregið til þess
að í lífrænt ræktuðum ávöxtum og
grænmeti sé hærra hlutfall þurrefnis,
mikilvægra steinefna (á borð við fosfór,
kalsín, magnesín og járn) og C-vítamíns
en í sambærilegum vörum sem ræktaðar
eru með tilbúnum áburði og varnarefn-
um. Meðal hugsanlegra skýringa á þess-
um mun er að jarðvegur er frjósamari
og næringarríkari í lífrænni ræktun en
hefðbundinni, og að mikil notkun áburð-
ar- og eiturefna hefur vond áhrif næring-
arupptöku og efnaskipti nytjaplantna í
hefðbundinni ræktun.
Ljósmyndir eru yndisauki
Það sem okkur þykir vænst um, eða
mikilvægast í lífinu, festum við gjarnan
á filmu og varðveitum þannig góð og eft-
irminnileg augnablik í lífi okkar. En þótt
Ijósmyndir séu oftar en ekki mikill gleði-
gjafi fyrir þá sem þær taka, þá hafa þær
önnur og verri áhrif á umhverfið.
Á Norðurlöndunum einum eru notuð
20 þúsund tonn af kemískum efnum við
framköllun og stækkun Ijósmynda, og
20 milljónir fermetra af Ijósmyndapapp-
ír. Mörg þeirra efna, sem notuð eru við
framköllun, eru afar skaðleg umhverfinu.
I framköllunarvökva og fixer (festi) eru
t.d. silfursambönd, formaldehýð og EDTA
(sem er líka mikið notað í þvottaefni).
Silfur er þungmálmur, sem ekki brotnar
niður og safnast því upp í sumum hlut-
um lífkerfisins. Silfursambönd eru mjög
eitruð fyrir smádýr í ám, vötnum og í sjó.
EDTA leysir hins vegar þungmálma m.a.
úr sjávarseti, sem oft eru í miklu mæli við
útrásir skólpræsa, og greiðir þannig leið
þeirra inn í lífkeðjuna. Formaldehýð er
þekktur ofnæmisvaldur og er einnig talið
geta orsakað krabbamein.
Umhverfisálag af Ijósmyndum og filmu-
framköllun er því umtalsvert. Margir að-
ilar í framköllunargeiranum hafa brugðist
við þessu og lagt áherslu á að minnka
umhverfisálag af starfsemi sinni, en þó
eru enn margir í þessari starfsgrein, sem
þyrftu að gera gagngerar breytingar á
starfsemi sinni til að minnka neikvæð
áhrif á umhverfið.
Norræn umhverfismerking, sem sér um
málefni umhverfismerkisins Svansins, gaf
út viðmiðunarreglur fyrir framköllunar-
fyrirtæki síðastliðið haust, eftir ítarlega
úttekt á öllum þáttum framköllunarstarf-
seminnar. Sérfræðingar Svansmerkisins
rannsökuðu og skráðu umhverfisálagið
af starfseminni, og unnu síðan að því í
nánu samstarfi við sérfræðinga úr grein-
inni að finna leiðir til að draga úr þessu
álagi svo sem kostur var, án þess að það
kæmi niður á gæðum þjónustunnar. Við-
miðunarreglurnar eru afrakstur þessarar
samvinnu, og eru rekstraraðilum hand-
hægur og skýr leiðarvísir um hvaða leiðir
hægt er að fara til að minnka umhverfisá-
lag starfseminnar, án mikils tilkostnaðar.
Um leið og framköllunarþjónusta hefur
sýnt fram á að hún uppfylli öll skilyrði
getur hún fengið Svansmerkið, og þá er
eftirleikurinn auðveldur fyrir þá neytend-
ur, sem vilja framkalla myndir sínar á um-
hverfisvænan hátt - við kíkjum bara eftir
Svaninum! Ef aðeins 15% framköllunar-
fyrirtækja á Norðurlöndunum myndu
laga starfsemi sína að viðmiðunarreglum
Svansins mundi heildarlosun kemískra
efna frá framköllunarfyrirtækjum minnka
um 1.800 tonn á ári og rafmagnsnotkun
minnka um hvorki meira né minna en 11
milljónir kílówattstunda. Ávinningurinn
af þessu er jafn augljós og hann er áþreif-
anlegur, og því mikilvægt að við leggjum
okkar lóð á vogarskálarnar. Það gerum
við með því, að auka eftirspurnina eftir
umhverfisvænni framköllunarþjónustu.
Nú þegar hefur ein stærsta framköllunar-
þjónustan í Noregi, FotoKnudsen, fengið
Svaninn. Vonandi feta íslenskir kollegar í
fótspor þeirra fljótlega!
10 NEYTENDABLAÐIÐ 2. TBL. 2003