Tónlistin - 01.11.1944, Blaðsíða 22

12
TÓNLISTIN
Bréfabálkur
Tvö tónlistarheiti.
Hvarfli hugur minn aÖ veglegu og geð-
þekku efni, þá er honum kært aÖ mega
líta þaÖ í verðugum búningi. Svo er það
um söngleg efni, megi líta málið talaða
eins og búning þeirra. Þau eru nú meir
og nieir að klæðast máli voru, íslenzkunni.
Hún á auð og yndisleik flestum hugtök-
um til handa, getið hún notið sín. Ég
vikli í þetta sinn aðeins vikja orðum að
heiti tveggja sönglegra muna, sem ef til
vill mætti breyta til bóta frá því sem
nú er.
Hljóðfæri það, sem nú mun orðið al-
mennast á landi hér, er oftast nefnt orgel.
Þetta nafn er hljóðfærinu ofur ósam-
boðið og óþóknanlegt, svo lengi sem org
táknar í íslenzku einhverja ljótustu teg-
und hljóðs. Og viðskeytið -cl fer íslenzku
sjaldnast vel. Vitanlega táknar rót orðsins
eigi óhljóð i sínu eigin máli, fjarri is-
lenzku, en eigi heldur þar neitt sérstak-
lega sönglegt — táknar aðeins verkfæri
(lífrænt). — Viðhafnarmeira nafn þessa
hljóðfæris er haft harmónínm. Lætur það
vel í eyrum, en er hvorki íslenzka né hæft
fyrir íslenzka meðferð. Mér virðist raun-
lögum, bæta við og endurnýja okkar
gamla alþýðulagaforða og' fjölga ís-
lenzkum lögum við mörg okkar
beztu kvæða. Við verðum að leita
eftir okkar eigin tónum, hver i sín-
um eigin barmi, búa þeim liæfilega
umgjörð, því að sannarlega vantar
enn mikið af söngmettuðum lögum
við allra hæfi, einföld og eðlileg lög,
en þó lioll og uppbyggileg, lög, sem
allir geta kveðið, jafnt lærðir sem
leikir. Grózkumikil þjóðmenning á
þessu sviði leiðir óhjákvæmilega til
báreistrar og djúptækrar tónmenn-
ar eigi, að ófært sé að taka framandi orð
eða stofn þess inn í íslenzku. Svo er upp-
haflega um mörg orð, sem nú teljast þar
góð og gílcl; en þau verða að vera eða
gerast hæf til þess að taka svip af öll-
um málbúningi íslenzkunnar. Það vantar
þetta nafn. Harmóníumið, harmóníum-
inu o .s. frv., er alveg ótækt. En hvernig
væri það að sleppa latínukenndu ending-
unni ,,-íum“, nefna hljóðfærið harmón?
Þá er haldið því, sem hljóðíærið á, og
svarað til þess, sem mál vort heimtar.
Það nafn fær líka í fylgd með sér nokk-
ur önnur, sem nú eiga heima í íslenzku.
svo sem frón, lón, ljón, — já, og flón,
viil máske einhver segja. Jæja, það er
líka góð og gild íslenzka!!! Og svo sezt
ég við harmónið mitt.
Það er fyrir löngu tekið inn í íslenzku
að nefna flokk söngmanna ásamt staðn-
um, sem hann dvelur á (í kirkju), kór.
Framan af skipuðu hann aðeins karl-
menn. Þurfti þá eigi frekari greiningar.
Nú eru söngflokkar líka skipaðir kven-
mönnum, annaðhvort einum sér, og nefn-
ast þá kvenna kór, eða 'í samsöng með
karlmönnum, og nefnast þá blandaður
kór eða samkór. Þá þarf að greina, ef
karlmenn einir syngja, og hefir flokki
þeirra nú valizt nafnið karla kór. Þessu
nafni ætti að breyta. Það mun tekið eftir
dönskunni, eins og fleira, en það á miklu
síður við í íslenzku. 'i'egundarheitin karl
og kerling eru ])ví nær eingöngu höfð um
aldurhnignar persónur, séu þau ósamsett.
Þar koma þau lítið eða ekkert við í dönsku.
Væri kór karla heppilegt í íslenzku, þá
mætti sama gilda um kór kerlinga, eu
fáir munu fallast á þá viðkenning. Víst
er það líka að fremur skipast ungir en
aldraðir menn í söngflokka. Mætti þá eins
vel nefna sveina kór og liggur næst, eí
karlmanna kór þykir of langt. — Nú er
ég orðinn karl, alveg óhæfur til söngs.
Verið ekki að vísa þangað hinni ást-
fólgnu æskurödd.
Sigtryggur Guðla-ugsson,
Núpi, Dýrafirði,