Prentarinn - 01.12.2003, Blaðsíða 18

Þegar ég var að læra offsetskeyt-
ingu á sínum tíma þá sagði einn
af vinum mínum við mig: Af
hverju ertu að læra prent, það
verður örugglega úrelt fag eftir
nokkur ár, þá tölvuvæðist þetta
allt saman, og þú verður atvinnu-
laus. Ég varð satt að segja mjög
hissa. Þá allt unnið á ljósaborði
og fyrstu setningarvélamar að
slíta barnsskónum. Ég svaraði
honum þannig: Hefur þú ein-
hvern tíma séð fljúgandi hamar?
Hann var þá að læra húsasmíði.
Svo tjarstæðukennd fannst mér
þessi athugasemd. Nú í dag, 18
árum síðar, hefur svo til allt ræst
hjá honum en ég bíð eftir að
hamarinn fari á flug. Að mér
dytti í hug að ég ætti eftir að
upplifa svo miklar breytingar,
nei, aldeilis ekki.
Stafræn prentun
Nú á tímum, þegar prentvélarnar
þróast í háþróaðar prentvélar, þá
veit maður eiginlega ekki hvar
maður stendur og þegar talað er
um CtM (Computer to Machine),
CtP (Computer to Plate), CtPress
(Computer to Press) og POD
(Print on Demand), þá veit maður
enn síður, hvað snýr upp og hvað
snýr niður. En í prentfaginu ligg-
ur eitt ljóst fyrir: Filmugerð,
skeyting og plötutaka hverfur,
prentkostnaður lækkar verulega,
framleiðslutíminn styttist og
„deadline" og afhendingartími
færist fram. Vinnsluflæðið verður
stafrænt. Þannig geta viðskipta-
vinirnir nú pantað nákvæmlega
það upplag prentgagna sem þeir
þurfa á þeim tíma sem þeir þurfa.
Aður voru þeir nánast neyddir
(eða lokkaðir) til að panta stærra
upplag en nauðsynlegt var, vegna
þess að stofnkostnaður var og er
enn (í offsetprenti) mikill og
minni upplög voru óhagkvæmari,
Fljúgandi hamar!
Burkni Aðalsteinsson
auk þess sem afgreiðslutíminn
var lengri. Viðskiptavinur sem
þurfti t.d. 1000 eintök af bæk-
lingi gat fyrir 10% hærra verð
(pappír + prenttími), fengið
kannske 4000 eintök.
Þetta þýðir auðvitað að í fyrsta
lagi þurfti kúnninn að borga 10%
meira en hann ætlaði sér í
upphafi og í öðru lagi fékk hann
auðvitað 3000 fleiri bæklinga og
sat uppi með þá og þurfti jafnvel
að henda þeim vegna þess að þeir
urðu úreltir (verðbreytingar,
myndbreytingar o.fl.).
Þróunin hlýtur því að verða:
fleiri pantanir, minni upplög. Auk
þess sem krafa verður um meira
litaflæði. Það má segja að prent-
smiðjurnar þurfi fleiri verk inn,
til að fá tekjur í stað þeirra sem
fengust af filmuvinnslu, plötu-
gerð og innstillingum áður.
Fyrstu stafrænu prentararnir
voru laser-prentarar sem stóðu á
borði og prentuðu fyrst svart-
hvítt, svo í lit og þótti manni það
ekki merkileg fyrirbæri, enda
hafa þeir lítið þróast nema hvað
varðar hraða og meiri gæði en
henta ekki sem framleiðslutæki,
litljósritun varð stafræn, hægt að
keyra beint frá tölvu á ljósritunar-
vél, stafrænir bleksprautu-prent-
arar litu dagsins ljós og voru
komnir inn á annað hvert heimili
á stuttum tíma.
1993 fóru síðan hjólin að snú-
ast með tilkomu Indigo sem
sýndi fram á, að hægt væri að
framleiða „háþróaðan prentara"
sem nálgaðist verulega prentgæði
og gat prentað 4-lit (CMYK) í
litlu upplagi á viðráðanlegu
verði. Xeikon og xeros fylgdu í
kjölfarið ásamt fleiri prentvéla-
framleiðendum Við þetta varð til
alveg nýr markaður, aldrei fyrr
hafði borgað sig að prenta mat-
seðil með litmyndum í 20 eintök-
um eða forsíðu í fullum litum á
skýrslu í 10 eintökum, en svona
er raunveruleikinn í dag. Það var
samt ekki auðveit að sannfæra
viðskiptavininn um að þetta væri
hægt, og enn erfiðara að sýna
fram á að fullir litir gætu verið
hagkvæmir í smáverkum.
10 árum eftir þessa byltingar-
kenndu uppgötvun er stafræn
prentun nánast að slá í gegn um
allan heim. Þegar vísað er til þess
að það tók offsetprentun 50 ár að
verða allsráðandi á prentmarkaði
í heiminum og þróunin í stafrænu
prenti er með þessum hraða, er
ljóst að öll prentun verður mun
staffænni en hún er nú.
Prentun mun færast inn
í fyrirtækin og heimilin
Reikningar munu verða prentaðir
inni í fyrirtækjunum. Bréfsefhi
eru nánast horfin úr prentsmiðj-
um. Nafnspjöld, vörulistar, og
fleira verður prentað innandyra.
Vélbúnaður á eftir að lækka í
verði. Prentvélar og frágangsbún-
aður eins og gormavélar, götun,
skurður, brot og felling á eftir að
verða staðalbúnaður með þessum
vélum, en það hefur verið vanda-
mál hingað til hjá fyrirtækjum
sem hafa prentað sitt efhi sjálf.
T.d. að prenta nafnspjöld á A4
örk, þá er skurðurinn eftir.
Efniskostnaður á eftir að lækka,
tóner, blek, farvi.
En hvað er stafræn prentun?
Það sem gerir prentaðferð staf-
ræna eru hin staffænu skilaboð
(digital input) sem fara beint á
prentvél sem framkvæmir prent-
unina. Engin filma, engin plata.
Aður fyrr skilgreindu menn
(og gera sumir enn) ýmsar Dl
vélar (Direct Imaging vélar eins
og KBA-Scitex 74 Karat, Heidel-
berg Quickmaster 46-4-Dl og
Speedmaster 74 DI) sem staf-
rænar.
Allir eru sammála um, að vinni
maður offsetplötu sem Ctp,
spenni síðan plötuna í prentvél og
prenti, þá er prentunin ekki staf-
ræn. Það er einmitt þetta sem
skeður í DI vél, þar er Ctp útbún-
aðurinn bara inni í vélinni. Fyrst
þegar prentunin hefst er hún
þurroffset eða litógrafísk offset.
Staffæn prentun telst stafræn
þegar prentvél skilar efni prent-
uðu með móttöku á margbreyti-
legum gögnum sem send eru
beint frá tölvu inn á prentvél og
án nokkurra milliliða (svo sem
18 ■ PRENTARINN