Vísbending - 14.03.2008, Blaðsíða 1

ÍSBENDING
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
14. mars 2008
10. tölublað
26. árgangur
ISSN 1021-8483
Er vont að fleiri greiði skatta?
Að undaníörnu hefur verið hávær
umræða um það að skattbyrði lág-
launafólks hafi vaxið. Umræða af
þessu tagi er að gott dæmi um það að hægt
er að standa upp og hampa staðreyndum
og láta líta út fyrir að þær tákni allt annað.
Þegar fræðimenn segja grafalvarlegir á svip,
að skattar á þá tekjulægstu hafi hækkað
hlutfallslega en lækkað á þá sem hæstar hafa
tekjurnar, virðist í fljótu bragði sem ríkið
hafi seilst í vasa fátæks fólks en hlíft þeim
ríku. Þetta er hins vegar rangt. Astæðan
fyrir því að þeir sem lægst hafa launin borga
meiri skatta nú en áður er að kjör þeirra hafa
batnað. Fréttin er ekki meiri skattpíning
heldur að láglaunafólki hefur fækkað.
Samhjálp
Eitt grundvallarsjónarmið í vestrænum sam-
félögum er að samfélagið hafi skyldu til þess
að hjálpa þeim sem verða illa úti af einhverj-
um ástæðum. Menn sem aðhyllast þessa
siðfræði mega ekkert aumt sjá og þeim líður
illa, ef öðrum líður illa.
Nú hefur nýr hugsunarháttur rutt sér rúms.
I stað þess að menn líti á það sem þeir geta
veitt sér af lífsins gæðum og gleðjist yfir því
þegar þeim sjálfum vex fiskur um hrygg,
eignast hús og bíl, horfa menn á stöðu sína
í samfélaginu í heild. Ekki skiptir máli hvar
menn standa miðað við algildan mælikvarða
heldur hvar menn standa miðað við hina. Ef
menn hugsa með þessum hætti líður þeim
illa, ef öðrum líður vel.
Þessar tvær stefnur eru ekki bara hégómi,
heldur hafa þær áhrif á fræðilega umræðu.
Fátækt er skilgreind með mismunandi hætti.
I Bandaríkjunum voru skilgreind ákveðin
fátæktarmörk fyrir rúmlega 40 árum og
fátækt miðuð við hvort menn hefðu tekjur
fyrir ofan eða neðan þau. Slík mörk má nefna
algildfátaktarmörk vegna þess að þau miðast
fyrst og fremst við ákveðnar skilgreindar
þarfir. Mörkin í Bandaríkjunum eru nú
nálægt 700 þúsund íslenskum krónum í
árstekjur fyrir þann sem býr einn og við
bætast 300 þúsund krónur fyrir hvern
einstakling í heimili. Vegna þess að ódýrara
er að búa í Bandaríkjunum en hér á landi
má æda að sambærilega tala fyrir einstakl-
ing á Islandi sé nálægt 1.200 þúsund
krónum eða um 100 þúsund krónur á
mánuði. Með slíkum algildum mælikvarða
er mögulegt að engir þjóðfélagsþegnar telj-
ist fátækir.
Annar mælikvarði er að telja alla fátæka
sem hafa minna en helming af miðlaun-
um (miðlaun eru laun þar sem helming-
ur þjóðarinnar hefur meiri og helmingur
minni laun). Samkvæmt þessari skilgrein-
ingu væri íslensk hjón með minna en 3,5
milljónir í árstekjur fátæk (það eru um
300 þúsund krónur á mánuði) miðað við
skattaupplýsingar árið 2007. Hér er talað
um blutfallslega fátekt. Fátækur maður á
Islandi væri t.d. forríkur á Kúbu.
Falsrök
Þegar fræðimenn setja fram niðurstöður er
mikilvægt að þeir sem túlka niðurstöður
skilji hvað um er rætt. Til dæmis má ekki
skella fram tölum um hlutfallslega fátækt
á Islandi og láta eins og hún sé sambæri-
leg við hlutfallslega fátækt annars staðar, til
dæmis í Afríku eða á Indlandi.
Þetta er þó einmitt það sem gerist þeg-
ar talað er um að skattbyrðin hafi þyngst
frá því sem áður var á þeim sem lægst hafa
launin. I þjóðfélaginu verða alltaf einhver
10% sem hafa lægri laun en hin 90%.
Þessi hópur breytist stöðugt. Sumir hald-
ast vissulega í svipuðum störfum lengi
en hreyfanleiki er mikill í þeim hópi sem
lægst hefur laun. Ungt fólk vinnur sér inn
litlar tekjur þegar það kemur inn á vinnu-
markaðinn og hækkar í launum þegar það
fær menntun og reynslu. Það er því breyti-
legt hverjir eru í hópnum. Slíkur hópur
verður alltaf til. Það sem máli skiptir er
hvernig tekjur manna þróast.
Dæmi: Segjum að í tekjuminnsta
hópnum séu einstaklingar sem árið 1995
hefðu allir haft um 100 þúsund krónur á
mánuði á núvirði. Skattleysismörk væru
100 þúsund krónur og þeir sem fengju
meiri tekjur greiddu 35% skatt af tekjum
umfram 100 þúsund krónur. Enginn í
hópnum greiðir skatt. Hins vegar hefði
maður með 170 þúsund krónur í laun þá
greitt tæplega 25 þúsund krónur í skatta.
Hann var talinn aflögufær.
Gerum ráð fyrir að engin verðbólga
sé, en kaupmáttur aukist ár frá ári og
tólf árum seinna sé svo komið að allir í
þjóðfélaginu hafi hækkað í launum um
nálægt 70%. Þetta er kaupmáttaraukning
og vegna þess að verðlag hefur ekki breyst
breytast skatdeysismörk ekki heldur.
Tekjur þess hóps sem lendir í
lægstu 10% eru nú um 170 þúsund
krónur á mánuði. Þeir greiða um 25
þúsund krónur í skatta rétt eins og all-
ir sem hafa þessar tekjur hafa gert árum
saman. Staða þeirra hefur batnað og þeir
eru nú taldir aflögufærir til þjóðfélagsins.
En ef Iaun þeirra lækka aftur á næstu
tólf árum niður í 100 þúsund krónur, þá
greiða þeir enga skatta. Myndi það gleðja
fræðimenn? Væri það betra þjóðfélag?
Niðurstaða
Dæmið hér að framan er sambærilegt við
þróunina á Islandi nema hér er auðvitað
verðbólga sem ruglar menn í ríminu.
Kaupmáttur hefur aukist um 70% á tólf
árum og fleiri greiða skatta en áður.
Það er rangt að tönnlast á því að í
þessu felist ósanngirni. Eina leiðin til
þess að halda skatthlutfalli óbreyttu með
auknum kaupmætti er flatir skattar. I
stað þess að býsnast yfir því að þeir sem
minnstar tekjur hafi greiði nú meiri skatta
en áður, ættu menn að gleðjast yfir því að
kjör þeirra sem minnst fá hafi batnað svo
mikið sem raun ber vitni. Q
"1 Er hægt að halda röngum Frumkvöðlar og fjármagn O Boðar það bætta tíma á Kúbu A Hvers vegna hegða skyn-
1 fúllyrðingum um skatt- f j þurfa að ná saman til þess D að nýr Castro tekur við samir menn sér óskynsam-
• byrði svo lengi áffam að þær verði réttar? að ffamfarir getí orðið. forsetaembættinu? lega og kemur það okkur eitthvað við?
^SB0KAS/VV7
'SQ>.
VISBENDING
7 TBL 2008 1