Vísbending


Vísbending - 17.12.2007, Blaðsíða 24

Vísbending - 17.12.2007, Blaðsíða 24
Afdrifarík hagstjórnarmistök ------------- ÓLAFUR HANNIBALSSON -- Ritstjóri blaðsins bað Olaf Hannibalsson - (ÓH) að fá til liðs við sig hina þjóðkunnu hagfræðinga, Jónas H. Haralz - (JH) og Jón Sigurðsson, - (JS) til að velta fyrir sér hver hefðu verið afdrifaríkustu hagstjómarmistök, sem ffamámenn Islendinga gerðu á síðustu öld. Þeir fóru í grófum dráttum yfir hagsögu aldarinnar og nefndu bæði það sem vel tókst og það sem miður fór. Kaflar úr samræðum þeirra fara hér á eftir. Jón Sigurðsson, Jónas Haralz og Ólafur Hannibalsson. Mynd: Geir Óiafsson Kjördcemaskipanin skekkti valdahlutföllin ÓH: Ég minnistþess að Gylfi Þ. Gíslason lagði áþað áherslu einhvers staðar að það hafi án efa verið afdrifan'k pólitísk mistök, að enginn tók undir frumvarp Hannesar Hafstein á þingi 1905 og 1907 - það var fellt í bæði skiptin - þar sem hann lagði til kjördæmaskipan sem er mjög lík þeirri sem komst á 50 ámm síðar. Kjördæmaskipanin og valdahlutfollin í landstjóminni urðu hemill. JS: Þetta var hemill á ífamfarimar, á því leikur ekki nokkur minnsti vafi. JH: Og er undirrótin að klofhingnum hér á vinstri vængnum. Það má rekja hann beinlínis til þeirrar óánægju sem grefúr um sig innan Alþýðuflokksins í stjómarsamvinnunni við Framsókn ffá 1927. Þcir finna aukinn mátt sinn og verkalýðshreyfingarinnar í þjóðfélaginu og meðal kjósenda sem ekki kemur fram í þingstyrk. Kratar ijúfa stjómarsamstarfið 1931 vegna þessa. Svo heldur þetta áffam og er ekki lagfært nema að litlu leyti, þannig að þetta er meginástæðan fýrir því að við fáum allt aðra pólitíska þróun á vinstri vængnum hér en í Skandinavíu. Þróun bankamöla og gengisökvörðunin 1931 ÓH: A þriðja áratugnum vom efhahagsmálin og reyndar stjómmálin líka farin að taka á sig meiri nútímablæ en framan af öldinni. JS: Verstu mistökin á 3. áratugnum vom að hér fékk ekki að þróast bankakerfi með sérstökum seðlabanka eins og í nálægum löndum. Menn leyfðu ekki banka í hlutafélagaformi að halda áffam að vera til. Reyndar lenti Islandsbanki í vandræðum undir lok þess áratugar sem var afdrifaríkt. Það er því hálfgert slys og kalla mætti mistök í hagstjóm að eftir það starfa bara ríkisbankar á Islandi - og eirrn þeirra, Landsbankinn, er jafnfi'amt seðlabanki - um áratugaskeið, þar til atvinnuvegabankamir em stofnaðir. En þeim var líka stjómað af öðm en viðskiptalegum sjónaimiðum. JH: Gengisákvörðunin 1931 var hrapaleg mistök sem var kannski erfitt að sjá á þeim tíma. Við höfðum tekið upp fastgengi við sterlingspundið, 22,15 árið 1926. Affam stendur yfir þessi umræða um fyrirkomulag peninga- og gengismála. Allir em sammála um að við eigum að fara inn í gullmyntfótinn, það er enginn ágreiningur um það. Um þetta þrefa menn ffam og til baka, það er lagt ffam ffumvarp eftir ftumvarp, þetta er rætt allt ffam á sumarþing 1931. En mönnum lá ekki mikið á vegna þess að þegar kemur ffam á árið 1927, kemur í ljós að þetta gengi, 22,15, er mjög hæfilegt. Útgerðin gengur vel og allt er í lagi. JS: Það koma þama nokkur góð ár. JH: Já, 1927ogffamáárið 1930. Þákemurkreppan. Enþamaeru sem sagt tvö stónnál sem ekki er gengið ffá. Það er hvorki gengið ffá 24 IVÍSBENDING

x

Vísbending

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísbending
https://timarit.is/publication/281

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.