Læknablaðið

Árgangur

Læknablaðið - 15.03.1998, Blaðsíða 72

Læknablaðið - 15.03.1998, Blaðsíða 72
248 LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84 Ofvirkni og athyglisbrestur Vanrækt heilsufarsvandamál meðal barna og unglinga Síðustu áratugi hefur vaxandi athygli beinst að hegðunar- og aðlögunarerfiðleikum barna og unglinga. Verulegur hluti þessara erfiðieika á sér líffræðilegar ræt- ur og tengist erfiðleikum við nám, skynúrvinnslu og samhæf- ingu hreyfinga. A íslensku hafa erfiðleikar af þessu tagi verið nefndir misþroski (ójafnvægi eða misræmi milli þroskaþátta innan eðlilegs þroskaferlis). Hegðunar- erfiðleikar barnanna einkennast af hreyfiókyrrð, skapsveiflum, hvatvísi og erfiðleikum við að- lögun að nýjum aðstæðum. Þessi þáttur er oft nefndur ofvirkni, en samfara ofvirkninni eru oft ein- beitingarörðugleikar svo barnið á erfitt með að halda athyglinni óskertri að einstöku verkefni lengur en skamma stund í einu (athyglisbrestur). Ofvirkni er oftast afleiðing misþroska, en of- virkniseinkenni geta einnig kom- ið fram af ytri ástæðum svo sem hjá börnum sem eiga í tilfinn- ingalegum eða félagslegum erf- iðleikum. Við greiningu ofvirkni er stuðst við alþjóðlegar viður- kenndar skilgreiningar sem bæði er að finna í ICD 10 og DSM IV (greiningarhandbækur Alþjóða- heilbrigðisstofnunarinnar og bandarísku geðlæknasamtak- anna). Rannsóknir benda til að 2-5% barna eigi við ofvirkni að stríða Meðfylgjandi samantekt var unnin á síðasta ári á samráðsfundi á vegum landlæknisembættisins. I samráðs- hópnum áttu sæti: Pétur Lúðvígsson, Ólafur Ó. Guðmundsson, Helga Hannesdóttir, Stefán Hreiðarsson. Páll Tryggvason og Steingerður Sig- urbjörnsdóttir. og ýmislegt bendir til að athygl- isbrestur með ofvirkni sé ein al- gengasta orsök hegðunar- og að- lögunarerfiðleika og fíkniefna- misnotkunar síðar á ævinni. Undanfarið hefur hópur lækna sem mest afskipti hafa haft af of- annefndum vandamálum hist á vegum Landlæknisembættisins til að ræða málefni þessara barna. Rætt hefur verið um um- fang vandamálsins, skipulag á greiningu og mikilvægi sam- vinnu heilbrigðiskerfis, mennta- kerfis og félagsmálakerfis við greiningu og meðferð barnanna, en einnig um læknismeðferð, þar á meðal um lyfjameðferð. Helstu niðurstöður hópsins - Líklegt er að algengi of- virkni með athyglisbresti sé svipað hér og í nágrannalöndun- um og áhrif þess séu svipuð á ís- lensk börn og fjölskyldur og í nágrannalöndum. Líklega er of- virkni með athyglisbresti van- greint ástand á meðal íslenskra barna og unglinga. - Stór hluti ofvirkra barna á við námsvanda að stríða bæði vegna kjarnaeinkenna en einnig vegna aukinnar tíðni sértækra námsörðugleika (lesblindu, skrifblindu og svo framvegis) meðal ofvirkra barna í saman- burði við önnur börn. Lögð er áhersla á mikilvægi þess að menntakerfið og sérfræðingar innan þess (sérkennarar og sál- fræðingar) vinni náið með lækn- um og öðrum fagaðilum að greiningu og meðferð þessara barna, en nokkur misbrestur hef- ur verið á að skólakerfið hafi sinnt skyldum sínum að þessu leyti. Það á ekki síst við eftir flutning grunnskólans til sveitar- félaganna. - Lögð er rík áhersla á þörfina fyrir miðlun upplýsinga um of- virkni og önnur misþroska- vandamál til yfirvalda og ann- arra stjórnenda í heilbrigðis-, mennta- og félagsmálakerfinu en ekki síður til starfsmanna heilsu- gæslunnar, kennara og félags- málastarfsfólks. Starfshópur á vegum landlæknisembættisins vinnur nú að tillögum að því hvernig ungbamavemd og skóla- heilsugæsla geti best komið að málefnum ofvirkra barna. - Lögð er áhersla á mikilvægi læknisfræðilegrar hliðar málsins. Ofvirkni er í langflestum tilvik- um afleiðing vefrænna truflana í heilastöðvum, en getur einnig stafað af röskunum í ytra um- hverfi barnsins. Enn hefur ekki tekist að staðsetja eða skilgreina vefrænar forsendur vandans en sýnt hefur verið fram á að erfðir eiga stærstan hlut að orsökunum. Lyf eru mikilsverður hluti með- ferðarinnar og eru oft forsenda þess að hægt sé að beita öðrum meðferðaraðferðum. Algengast er að nota örvandi lyf svo sem rítalín, en önnur lyf koma einnig til greina svo sem þunglyndislyf. Þekking og reynsla af notkun þessara lyfja hjá börnum er orð- in veruleg. - Greining og meðferð barna með ofvirkni og athyglisbrest kallar á samvinnu margra fag- stétta svo sem lækna, sálfræð- inga, sérkennara, félagsráðgjafa, sjúkra-, iðju- og talþjálfa svo einhverjir séu nefndir. Land- læknisembættið vill hafa frum- kvæði að því að fá þessa aðila til samstarfs um úrlausn fyrir ofvirk börn.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96

x

Læknablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.