Læknablaðið - 15.07.1999, Blaðsíða 72

656
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
„Farið heilar fornar dyggðiru
Hvatinn að þessum greinar-
stúf var að ungur kollega, sem
var að halda erindi á þunn-
skipaðri ráðstefnu L.í. um vís-
indasiðfræði, spurði mig, „ex
officio“, hvort ég teldi að
læknisfræðilegri siðfræði væri
að hraka frá því sem var á
mínum uppvaxtarárum og ég
svaraði, reyndar hugsunarlít-
ið, að ég teldi svo vera. Svo
fór ég að hugsa málið betur og
úr því spruttu þessar vanga-
veltur.
I tímaritinu Iðunni birtist
árið 1933 grein, með sömu
fyrirsögn og hér er notuð, eftir
séra Sigurð Einarsson síðar
prest í Holti undir Eyjafjöll-
um. Grein þessi var uppgjör
nýútskrifaðs guðfræðings við
trú sína, kirkju og samtíð og
því kom hún upp í huga minn
að mér finnst læknisfræðin og
læknastéttin standa á tíma-
mótum bæði fræðilega og sið-
ferðilega og að það sé tíma-
bært að einhver, ekki endilega
ungur læknakandídat heldur
læknir sem lifað hefur og
starfað heila starfsævi, geri
upp reynslu sína af starfmu,
fræðunum og samstarfsmönn-
unum. Iðkun læknislistarinnar
byggist á dyggðum og hefur
svo verið allt frá dögum
Hippókratesar. En hvað eru þá
dyggðir? Eru dyggðir tíma-
eða staðbundnar? Gilda sér-
stakar dyggðir innan sérstakra
þjóðfélaga eða þjóðfélags-
hópa? Eru dyggðir algildar
eða einstaklings- eða tíma-
bundnar? Er siðfræði iðkun
dyggða? Eða er siðfræði um-
ræða um dyggðir? Samnefnari
Tæpitungu-
laust
*
Arni Björnsson
skrifar
allra dyggða er traust og lækn-
isfræðilegar dyggðir tengjast
trausti á einn eða annan hátt.
Frá upphafi hafa þær
dyggðir, sem læknum ber að
ástunda, verið bundnar í
læknaeiðnum sem rakinn er til
Hippókratesar frá Kos. Þessi
eiðstafur er ekki starfsreglur f
venjulegum skilningi og því
gerir hann læknisstarfið frá-
brugðið öðrum störfum í sið-
ferðilegu tilliti. Það að brjóta
eiðstaf er miklu alvarlegra en
að bregða útaf siðareglum.
Umhyggja er grundvallar-
dyggð í mannlegu samfélagi.
A henni byggist sú skylda
móður að gæta barna sinna og
skyldan að gæta bróður síns.
Umhyggjan er líka ein þýð-
ingarmesta dyggð læknisins
og umhyggjan byggist á
trausti. Læknir sem ekki ber
umhyggju fyrir meðbræðrum
sínum, skyldum sem óskyld-
um, verður aldrei traustur
læknir.
Trúnaður er önnur höfuð-
dyggð í mannlegu samfélagi
en fyrir lækni er hún grund-
vallardyggð, sem ekki aðeins
tengist skjólstæðingum hans,
heldur einnig lærifeðrum og
starfsfélögum. Og trúnaður-
inn byggist á trausti. Það að
bregðast trúnaði er af hálfu
læknis afbrot í starfi.
I læknislistinni er þekking-
arleit ein dyggðanna. Þekking
sem slík telst ekki til dyggða
heldur er hún hluti af læknis-
starfinu, sem byggir á þekk-
ingu. Læknir sem ekki er í
stöðugri leit að þekkingu get-
ur ekki talist heill í starfi, þó
ekki sé hægt að álasa honum
fyrr en afleiðingar af þekking-
arskorti koma í ljós.
Loks ætla ég að nefna virð-
ingu. Læknir á að bera virð-
ingu fyrir sjúklingum sínum
og öllum meðbræðum, fyrst
og fremst sem einstaklingum
en einnig fyrir starfi þeirra og
umhverfi og hann á að líta á
þessa aðila sem jafningja og
koma fram við þá af fullri
virðingu.
Svo ég reyni loks að svara
hinum unga kollega mínum, þá
er augljóst að viðhorfið til
hinna fomu dyggða læknislist-
arinnar er að breytast. Sú breyt-
ing á að mínu viti ekki rætur
sínar að rekja til breytinga á
eðli læknavísindanna vegna
stórstígra framfara, heldur
vegna breytinga á gildismati
dyggðanna í þjóðfélaginu.
I þjóðfélagi sem ekki bygg-