Nýtt Helgafell - 01.04.1957, Blaðsíða 45

BÓKMENNTIR
39
kell dregur saman í eina setningu höfuð-
muninn á þessum tveim gerðum: Hið þer-
sónulega hefur þokað fyrir hinu algilda
mannlega.
Bjöm K. Þórólfsson skrifar um Vælugerð-
isdóm Brynjólfs biskups Sveinssonar, og
Magnús Már Lárusson um námskostnað á
miðöldum. Af grein Magnúsar verður glöggt
ráðið, hve nám í íslenzkum skólum var dýrt,
enda hefur það átt sinn þátt í að auka jarð-
eignir kirkna og klaustra, eins og Magnús
bendir á.
Halldór Halldórsson ræðir um leggi og
skauta. Rekur hann orð og orðasambönd,
sem tíðkazt hafa um þessar íþróttir, og veitir
þetta nokkra vitneskju um íþróttirnar sjálfar.
Grein Halldórs Hermannssonar um sögu-
lega staði er þörf ádrepa um verndun sögu-
staða, þótt hætt sé við, að margir verði höf-
undi ósammála. Halldór ræðir tvo staði:
Þingvelli og Reykholt. Minnir hann okkur á
þá furðulegu ósvinnu, að heildsalar og
stjómmálamenn hafa byggt sér sumarbú-
staði á Þingvöllum. Það hefur verið mörg-
um Islendingi raunaleg sjón að sjá spjöll
peningavaldsins á þeim helga stað. Og
Halldór er engu myrkari í máli um Reyk-
holt. Bendir hann á þá lítilsvirðingu, sem
Norðmenn sýndu Snorra með því að birta
mynd af ístmbelg yfir nafni hans í Heims-
kringlu. Um minnisstyttu Snorra í Reyk-
holti segir Halldór: „Og þar stendur hún
enn í dag, ekki sem minnismerki um Snorra,
heldur sem minnismerki um lítilþægni Is-
lendinga að þiggja að gjöf útlenda fals-
mynd af þeirra frægasta manni. Engin mynd
er til af Snorra frá fyrri tímum, jafnvel eng-
in lýsing á því, hvemig hann leit út. Sér-
hver verður því að gera sér í hugarlund,
hvernig hann var, með því að lesa vand-
lega það, sem hann hefur skrifað, og það,
sem um hann hefur verið skrifað, en það
hefur gert mest og bezt Sigurður Nordal ..."
Þótt grein Halldórs komi lesanda á óvart í
slíku riti sem þessu, þá er mikill fengur að
áminningu hans. I grein hans kemur fram
mat á menningarlegum verðmætum, en
fræðimönnum hættir oft til að stunda fræðin
vegna íþróttarinnar einnar saman og
gleyma almennu gildi þeirra.
Enginn getur neitað því, að heiti bókarinn-
ar Nordælu og tilefni hennar er hvort tveggja
göfugt. Bókin dregur nafn af Sigurði Nordal
og er gefin út til að minnast sjötugsafmælis
hans. Hún er nokkurs konar afmælisgjöf ís-
lenzkra fræðimanna handa helzta ritskýr-
anda og andlega leiðtoga Islendinga á þess-
ari öld. En bókin ber, eins og vænta má,
meira vitni um gefendur en þiggjanda. Af
lestri sumra greinanna hlýtur manni að
detta í hug, að höfundar þeirra hafi notað
tilefni bókarinnar sem afsökun til að koma
rannsóknum sínum á prent. Hin smásmugu-
lega ritgerð Jóns Helgasonar um handrit
Egils sögu á naumast heima í slíku riti, þótt
gott sé að hafa rannsóknir hans á prenti.
Og viðfangsefni sumra greinarhöfunda eru
heldur smávægileg, þótt hér verði ekki rak-
ið. En allt um það er mikill fengur að ritinu
í heild.
Hermann Pálsson.
Grundvallarrit í íslenzkri fornfræSi
Kristján Eldjárn: Kuml og haugfé
úr heiðnum sið á íslandi. Bókaút-
gáfan Norðri, 1956. Það virðist vera
mannleg tilhneiging að gera meira úr miklu
og minna úr litlu. Þessa hefur gætt nokkuð
í viðhorfi Islendinga til íslenzkra fomminja.
Samtímis því sem þeir hafa fram á síðustu
ár ofmetið gildi fornbókmennta sinna sem
heimilda um menningu og lifnaðarhætti á
fyrstu öldum Islandsbyggðar, hefur það æ
kveðið við, hversu fátækir þeir séu að öllu
öðru, er minni á forna frægð.
Hið mikla rit Kristjáns Eldjárns, Kuml og
haugfé, skipar íslenzkum fornminjum í þann
sómasess, sem þeim ber, en setur þær ekki
skör hærra. Það er einn af kostum bókarinnar,
hversu réttsýnn höfundur hennar er á gildi
fomminja og fræðigreinar sinnar. Hann er
ekki haldinn þeirri méinloku margra vísinda-
manna, að telja sína fræðigrein öðmm