Nýtt Helgafell - 01.11.1957, Blaðsíða 45

BÓKMENNTIR
139
LjóSræn andakt
Þorsteinn Valdimarsson: Heim-
hvörf. Ljóð. Heimskringla. 1 957. Mér
virðist dálítið erfitt að festa hugann við ljóð
Þorsteins Valdimarssonar. Höfuðkostur þeirra
er ljóðrænn þýðleiki í framburði og leikni
og hugvitssemi í formi, þó að fjölbreytni
þeirra sé í raun og veru lítil. Stíll kvæð-
anna er eins konar bergmálsstíll, sem fer
að vísu einkar vel stundum, þegar Þorsteinn
yrkir af eftirsjá um bemsku og sumardag
og sveit. Og fallegum samstillingum bregður
víða fyrir. Tilfinningin að baki kvæðunum er
geðfelld og mjög augljós, en full auðsveip
og stundum hversdagsleg. Ljóðræna andakt
mætti kalla þessa tilfinningu..
Hún er merking kvæðanna, því að hugsun
þeirra er oft dálítið ruglingsleg og myndir
og líkingar óljósar. Þó að Þorsteinn Valdi-
marsson hafi næmt eyra og smekk á lag-
ræna hrynjandi hátta og klið málsins, þá er
eins og lítið beri á afltaug lifandi máls í
kvæðunum og eftir því er smekkur Þorsteins
á merkingarlegri notkun orða talsvert á reiki
og myndir hans stundum hvorki málsannar
né af reynslu sprottnar. Sumar virðast mér
óskiljanlegar:
himindraumur sólarlogans
í skærum augum barnanna
Og dæmi um lin tök á máli og myndum:
I geislaljómann,
sem gömul sögn
úr gleymd og tómi
þar væri hrifin,
eg starði úr fjarska,
unz fram var svifin
hin hvíta draumsýn
í hvarf og þögn.
Ósanngjarnt væri vitaskuld að tína til dæmi
eins og þessi, ef flest hin lengri kvæði Þor-
steins, a. m. k., bæri ekki einhver merki um
tilslakanir eða vanburði af þessu tagi.
Hins vegar eiga ýmis kvæðin ótvírætt
seiðmagn (Hvörf, Dalvísa, Lauffok, I morg-
unblæ). Ég birti hér erindið Andvari sem
dæmi, af því að það er nógu stutt til þess:
Hlustar húm.
Hvað ber í dvala —
vængblak vorflugu,
veikt á glugga,
eða hinnar ungu
unnustu þinnar
dúnlétt skóhljóð
fyrir dyrum vakið?
K. K.
Eins og grískur harmleikur
Nikos Kazantzakis: Frelsið eða
dauðann. Almenna bókafélagið.
195 7. Þessi fræga saga Kazantzakis úr sjálf-
stæðisbaráttu Krítverja við Tyrkji (frá upp-
reisn 1889) er mikil skáldsaga, af því að hún
er full af lifandi fólki. I fljótu bragði kunna
persónur sögunnar að virðast nokkuð ein-
faldar og óklofnar; lesandinn þarf að verjast
þeirri grunsemd, að það sé verið að þóknast
honum, og það er ekki fjarri því að persón-
umar, viðskipti þeirra og atburðatengsl sög-
unnar minni á rímur. En í hvert skipti og á
reynir er sögufólkið eðlilegt cg ófalsað og
laust við allan rímna og óperublæ.
Sögufólk Kazantzakis er lifandi af því að
það anh 4ífinu og öllum gæðum þess af
ástríðu. Gömul kona segir við ungan frænda
sinn: „Þjáningin krefst söngs og drykkju,
annars yfirbugar hún okkur. Eri hún skal
ekki verða ofan á. . .." Ungur maður spyr
tíræðan öldung, föður söguhetjunnar, Mikal-
esar kafteins: „Hvernig hefur þér þótt lífið
á þessum hundrað árum?" „Eins og glas af
svölu vatni, barnið mitt", svarar öldungur-
inn.
I þessari sögu berjast kristnir menn við
Múhameðstrúarmenn, Grikkir við Tyrki, en
aflið, sem knýr menn til víga er hvorki þjóð-
ernisást eða trúarofsi, heldur einstaklings-
stolt öllu fremur. Sagan fer eins og grískur
harmleikur: Mikales höfuðsmanni er búið
fall og dauði fyrir óhóflegt stolt hans.