Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.01.1958, Blaðsíða 79

arins, öðrum að afla vitneskju um það, sem
honum var hugstæðast, kristnihald og erind-
ið, sem hann hafði af erfiði sínu vegna rétt-
trúnaðarins. Þar er af nógu, forvitnilegu og
fróðlegu að taka. Einhverjir munu helzt vilja
njóta þess, sem Henderson kann að segja frá
náttúru landsins, en í því efni er enginn ómerk-
ari Sigurði Þórarinssyni til vitnisburðar, að
hann hefur verið hinn ágætasti náttúruskoð-
ari. Ekkert af þessu veldur því þó fyrst og
fremst, að mér finnst bókin eiguleg, heldur
hitt, að mér þykir mest gaman að vera í
fylgd með Henderson, þegar hann heilsar upp
á fólkið, sem landið byggir, kynnir sér líf þess,
dagleg störf, aðbúnað, húsakost, siði, venjur og
hætti. Þetta gerir hann allt af einstakri sam-
vizkusemi, stundum mikilli nákvæmni og nær-
færni, oftast ótrúlegu umburðarlyndi og
hjartahlýju hins sannmenntaða og góða
manns. Hann hittir furðulegan fjölda fólks,
leitar vitanlega fyrst uppi fyrirsvarsmenn
kristnihaldsins i landinu, en á einnig margar
Iróðlegar stundir með alþýðu manna, kemur
á bæina og þiggur þar góðgerðir, en þegar hon-
um er boðið að sofa í baðstofu, þakkar hann
oftast kurteislega fyrir sig, kveðst heldur vilja
láta fyrirberast í tjaldi sínu. Hinar raunveru-
legu ástæður þess skýrir hann þó ekki, fyrr en
komið er aftur í tólfta kapítula, en þá fer okk-
ur að skiljast, hvers vegna honum þykir værð-
in meiri í tjaldinu. Enda þótt Henderson leiti
fyrst og fremst hins góða í fari allra sinna
sainferðamanna og hafi alltaf fremur uppi það,
er verða má þeim til vegsemdar en hitt, er
miður fer, þá ofbýður manni að lesa um þá
niðurlægingu og eymd, er þjóðin var fallin í
vegna fátæktar sinnar, og það vekur furðu, hve
marga lærdómsmenn og höfðingja í heimi and-
ans honum auðnaðist að finna í hópi lærðra og
leikra.
Enginn, sem kynnist höfundi bókarinnar,
lætur sér til hugar koma, að hann segi nokkurt
ósatt orð að yfirlögðu ráði, og við yfirlestur
fróðra manna hefur komið í ljós, að missagnir
bókarinnar eru mjög smávægilegar, en fyrir því
er hún ein ágætasta heimild um þjóðlíf okkar á
þessum árum, og af þeim sökum alveg ómiss-
andi öllum, er afla vilja sér þekkingar um þetta
tímabil Islandssögunnar.
Ég ætla mér ekki að skrifa ritdóm, eins og
fyrr er getið, og minnist af þeim sökum ekki á
margt af því, sem þar á upp að telja, en vil
einungis leyfa mér að vekja athygli á því, sem
dagskrá
mér skilst, að mestu máli skipti fyrir bókelska
Islendinga, en það er þetta:
Við megum nú þakka það Snæbirni Jónssyni
og þrem bókaútgefendum reykvískum, að hand-
hær er vönduð íslenzk útgáfa bókar, sem rituð
er af gagnmerkum útlendingi um það, sem
hann sá og heyrði hér á íslandi fyrir tæpri
hálfri annarri öld. Þess vegna getum við nú
farið til fundar við fólk þessa tímabils, séð það
og heyrt, eins og það kom þessum trúverðuga
og góða guðsmanni fyrir augu og eyru. Það
mun áreiðanlega koma okkur öllum — eins og
honum — að einhverju leyti undarlega fyrir
sjónir, en ef við reynum — eins og hann — að
auðsýna því góðvild og umburðarlyndi, þá mun
okkur einnig fara — eins og honum — að
þykja mjög vænt um það. Og þegar við lesum
um hin kröppu kjör þess, þá skiljum við hvert
heljarátak það var, sem gera þurfti til þess að
rykkja þjóðinni upp úr því eymdarefni, sem
hún var sokkin í, en einn þeirra, sem lögðu sitt
lið til þess, war hinn skozki langferðamaður og
ferðabókarsmiður, Ebenezer Henderson. Af
þessum sökum ætti bók hans að prýða heim-
ili allra þeirra Islendinga, sem góðar bækur
vilja lesa og eiga.
Sigurður Magnússon
Alibí
Matthías Johannessen: Borgin hló.
Helgajell, Reykjavík, 1958.
Höfundur er 28 ára gamall Reykvfkingur,
cand. mag. í íslenzkum fræðum með árslestut í
bókmenntum í Höfn að auki. — Hann hefur
verið starfsmaður Morgunblaðsins nokkur ár,
skrifað þar viðtöl við ýmsa nafnkunna menn,
sum hver af mikilli nærfærni og skemmtileg,
og nægir þar að minna á viðtal hans við
Stein Steinarr.
Og nú hefur Matthías gefið út Ijóða-
bók. — Sigurður. A. Magnússon, bók-
menntagagnrýnandi Morgunblaðsins. líkir
kvæðum Matthíasar við þau Ijóð, sem eirt
höfuðskáld vestan hafs hafi bezt gert. — Ein-
ar Bragi finnur sláandi líkingu með einu af
kvæðum Matthíasar og tilteknu Ijóði Garcia
Lorca, og segir, að höfundi sé helzt áfátt í
byltingarhita. — Ríkisútvarpið flutti drykk-
77