Helgafell - 01.06.1942, Blaðsíða 106

Helgafell - 01.06.1942, Blaðsíða 106
236 HELGAFELL ar lýðræði vinnustöðvanna og ekki á sinn líka annars staðar í Keiminum. En að öðru leyti mun lýðræði Ráðstjórnarríkjanna og frelsi til að tala og skrifa aukast og verða fyllra eftir því sem öryggi landsins eykst inn á við og út á við. Sverrir Kristjánsson. Sannfræði og skáldskapur SigurSur Nordal: HRAFNKATLA, islenzk fræði (Studia Islandica), 7. hefti, Reykjavík 1940. Það er ekki vænlegt ráS til aS afla sér al- mennra vinsælda á landi hér aS bera brigSur á söguleg sannindi íslendingasagna. ÞaS er sem komiS sé viS kviku, ef á þetta er drepiS viS suma þá menn, er tekiS hafa ástfóstri viS þess- ar sögur og trúaS þeim allt frá æsku. ÞaS er sem barnstrú þeirra sé frá þeim numin. Þeim er þetta heilagt tilfinningamál. Aftur eru aSrir, sem telja þetta engu skipta. En þaS er fávís- legt tómlæti. ViS höfum mismunandi afstöSu til lestrarefnis eftir því, hvort um er aS ræSa frásögn raunsannra viSburSa eSa skáldrit, njót- um hvors um sig meS sérsökum hætti. En vit- neskjan um áreiSanleik sagnanna er nátengd öoru víStækara efni: tildrögum þeirra og til- urSarsögu. Uppruni fslendingasagna er merkilegt viS- fangsefni, er menn hljóta aS láta sig miklu skipta, ef þeir vilja skilja anda og eSli hinnar fornu sagnritunar, merkustu bókmenntagreinar, sem upp hefur risiS á íslandi. Um þetta efni hafa fræSimenn ritaS mikiS undanfarna þrjá aldarfjórSunga og ekki orSiS á eitt sáttir, og nú á síSustu árum hefur þetta veriS rannsakaS mjög og rætt, bæSi hér á landi og erlendis, þótt þorri manna á íslandi hafi gefiS því minni gaum en skyldi. Helgafell vill þvi ekki láta hjá líSa aS drepa á þessi mál og geta nýlegs rits, er veldur tímahvörfum í skilningi manna á þeim. SkoSanir manna hafa hér einkum skipzt í tvö horn. Sagnjestukflnningin telur sögurnar hafa myndazt og mótazt í munnlegum frásögnum manna og varSveitzt síSan lítt breyttar í munn- legri geymd, þar sem sérstök stétt manna, sagnamenn, hafi numiS þær og sagt öSrum, en þeir, sem aS síSustu færSu þær í letur, hafi sjaldnast veriS annaS eSa meira en ritarar, skrá- setjarar, sem aSeins bókfestu sögur, sem þeir höfSu numiS. Nokkurn mun gera þó sagnfestu- sinnar á uppruna einstakra sagna og telja sum- ar þeirra bera persónulegri höfundarmörk en aSrar, og einnig er misjafnt, hve sterk trú þeirra er á festu hinna munnlegu sagna. Þeir, sem traustasta hafa trúna, telja, að sumar sögurnar hafi varSveitzt sem eins konar söguljóS og bor- izt frá einni kynslóS til annarrar svo, aS varla hafi orSinu haggaS. En yfirleitt má segja, að fylgjendur þessarar kenningar hafi tröllatrú á áreiðanleik sagnanna, næmi og minni sagna- mannanna og loks annað tveggja á hugkvæmd- arleysi ritaranna eða viljastyrk þeirra til aS standast allar freistingar skapandi rithöfundar. Bókjesluhfinningin er hins vegar í því fólg- in, að engin Islendingasaga hafi hlotiS núver- andi mynd sína fyrr en hún var skrásett, og sé því ekki aðeins réttmætt að tala um ritara sagnanna, heldur megi þeir meS réttu kallast höfundar þeirra. Hins vegar verði þær ekki allar dregnar £ einn dilk, og sé efnis þeirra aflað meS ýmsu móti, í mörgum þeirra sé mikil uppistaða munnmæla um raunverulega viðburði, en oft sé frjálslega með þau farið, atvikum hnikað til, mannlýsingar mótaðar, at- burðir tilfundnir, nýjar persónur skapaðar og yngstu sögurnar einber tilbúningur. Auk þess megi í flestum þeirra finna bókræn áhrif og notkun skráðra heimilda, sem allt bendir til sjálfstæðs rithöfundarstarfs. — Samkvæmt sagn- festukenningunni voru munnmælasagnirnar ó- mælishaf, og upp af því risu svo einstakar sögur af handahófi og geymdust óraskanlegar í steypu munnmælanna, án þess að þær hefði áhrif hver á aðra. Bókfestukenningin leggur hins vegar aSaláherzlu á sögu sagnan'funarinn- ar, stefnur hennar, þróun og hnignun. Svo má heita, aS flestir erlendir fræðimenn á fomtslenzkar bókmenntir hafi til þessa ver- iS sagnfestusinnar, en íslenzkir fræðimenn fremur fylgt bókfestukenningunni, og má þar til nefna Björn M. Ólsen, og nú er SigurSur Nordal þar í broddi fylkingar. Menn hafa karpað um þessi meginviðhorf og stutt þau ýmsum almennum rökum, sem skýrt geta margt, en ekki ráðið úrslitum í þessu deiluefni. Eina ráðið er að taka hverja einstaka sögu sérstaklega og kanna eftir föngum heim- ildir hennar. Rannsóknir í þeim anda hófust meS ritgerð Konrads Maurers um Hænsa-Þóris sögu (1871), og síðan tók Björn M. Ólsen Gunnlaugssögu og fleiri sögur svipuðum lök- um, og í formálunum að útgáfum Fornritafé- lagsins hefur margt komiS fram í þessum efn- um. En engin einstök rannsókn þessa eðlis kemst til jafns við rit Sigurðar Nordals um Hrafnkötlu (Hrafnkels sögu FreysgoSa), sem út kom fyrir tveimur árum í safninu íslenzk-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120

x

Helgafell

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Helgafell
https://timarit.is/publication/1076

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.