Málfríður - 15.03.2009, Blaðsíða 14
14 MÁLFRÍÐUR
Mál málanna er fræðirit þar sem fjallað er um
nýjar og nýlegar rannsóknir á tileinkun og kennslu
annars máls og erlendra tungumála. Fyrri hluti
bókarinnar fjallar um kenningar og rannsóknir á
máltöku en sá síðari er helgaður tungumálanámi
og kennslu. Höfundar greinanna eru innlendir
og erlendir fræðimenn og er greinilegt að rit-
stjórar hafa lagt sig fram um að gefa lesendum
bæði fræðilega og hagnýta sýn á umfjöllunarefnið.
Röðun greina er að mínu viti ákaflega vel hugsuð,
farið er frá fræðilegu yfirliti til kenninga og þaðan
til þess hagnýta þar sem hið fræðilega og hagnýta
mætast. Að auki fylgir ensk/íslensk og íslensk/
ensk skrá yfir fræðiheiti og hugtök, sem er bæði
kærkomin og nauðsynleg fyrir alla þá sem hafa
leitast við að koma inntaki erlendra fræðigreina á
gott íslenskt mál. Sum þessara hugtaka hafa þegar
öðlast sess í íslensku máli, s. s. ílag, frálag og villu-
greining, önnur þurfa trúlega einhvern tíma til að
verða okkur töm, sem dæmi má nefna consciousness
as awareness, sem þýtt er sem „meðvitund sem
áskyn,“ (sbr. að verða e-s áskynja) en það breytir
ekki þeirri staðreynd að þýðing fræðiheita er bæði
þarft og þakkarvert innlegg í orðræðu tungumála-
kennslu og í rauninni er það ótrúlegt að ekki skuli
hafa verið ráðist í slíkt verkefni fyrr. Fyrir mig
sem tungumálakennara, höfða einstaka greinar í
bókinni mismikið til mín. Ég tel að allir þeir sem
áhuga hafa á tungumálakennslu út frá hagnýtu eða
fræðilegu sjónarmiði finni ýmislegt áhugavert og
forvitnilegt í bókinni.
Fræðilegar greinar
Birna Arnbjörnsdóttir er höfundur fyrstu grein-
arinnar í bókinni. Um leið og hún gefur lesandanum
gott yfirlit yfir rannsóknir á tileinkun annars máls og
erlendra tungumála, fjallar hún um helstu viðfangs-
efni rannsókna á máltileinkun fullorðinna, mál-
tökuferlið og nýjar kenningar þar að lútandi, kynnir
mörg þeirra hugtaka á íslensku sem eru nauðsynleg
þeim sem fjalla um máltöku og málanám og styrkir
þannig orðræðuna um fræðin. Að mínu mati ætti
þessi grein að höfða til allra þeirra sem hafa áhuga
á að fá, þó ekki væri nema smá innsýn inn í heim
fræðanna, og vera skyldulesning fyrir M.Paed og
kennaranema. Þó fræðasviðið sé yfirgripsmikið og
margslungið, þá tekst henni að koma þessu yfir-
liti frá sér á mannamáli. Eitt af mörgu sem vakti
athygli mína sem enskukennara í þessari grein var,
að samkvæmt kenningunni um skapandi uppbyggingu
(e. Creative Construction Hypothesis) í annarsmáls-
fræðum, virðast málfræðileg myndön (e. morphe-
mes) lærast í ákveðinni röð, burtséð frá hvert móð-
urmálið er. Ég hef ekki enn séð þá kennslubók í
ensku sem gengur út frá þessari röðun. Um leið og
ég játa að kennsla mín hingað til hefur heldur ekki
tekið tillit til þess að þriðju persónu –s í ensku er
það ellefta í röðinni, þá er kannski ekki undarlegt að
nemendur mínir eigi oft í basli með notkun þess.
Kenneth Hyltenstam og Niclas Abrahamsson
fjalla um rannsókn sína á málhöfum sem tala
sænsku sem annað mál nánast eins og innfæddir:
Niðurstöður þeirra benda til þess að hvort sem mál-
hafar læri erlenda tungumálið seint eða snemma,
(en í rannsókninni voru yngstu þátttakendurnir 5
ára þegar þeir komu til Svíþjóðar), nái þeir ekki full-
komlega sömu málfærni og innfæddir, þó margir
þeirra séu vissulega nálægt því. Þessi grein er allrar
athygli verð, ekki síst fyrir þá sem kenna íslensku
sem annað mál. Rannsókn þeirra félaga staðfestir
að þó að máltaka á öðru máli hefjist snemma er
það ekki ávísun á að viðkomandi einstaklingur
nái sömu tökum á erlenda málinu og innfæddir.
Eftir lestur þessarar greinar hlýtur maður að velta
fyrir sér hvort það sé raunhæft að krefjast þess að
Mál málanna. Um nám og kennslu
erlendra tungumála
ritstjórar Auður Hauksdóttir og Birna Arnbjörnsdóttir.
Útgefandi, Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur.
Halla Thorlacius, enskukenn-
ari í Garðaskóla, skrifar um
bókina Mál málanna.
Halla Thorlacius.