Málfríður - 15.10.2007, Blaðsíða 4

 MÁLFRÍÐUR
Í þessari grein verður greint
frá rannsókn á ritleikni
nem­enda í ensku við lok
grunnskóla sem­ fram­ fór á
árinu 2005. Vegna verkfalls
skólaárið 2004-2005 var talið
heppilegra að styðjast við
sam­ræm­t próf í ensku vorið
2004. Rannsóknin tók til
orðaforða og uppbyggingar
texta og er það síðarnefndi þátturinn sem­ verð-
ur til um­fjöllunar í þessari grein. Fyrst verður
fjallað stuttlega um­ skilgreiningu á ritun, hlut-
verk ritunar, einkenni ritaðs texta og ritunar-
m­arkm­ið nám­skrár. Þá verður gerð grein fyrir
rannsókninni og loks rætt um­ leiðir sem­ gætu
stuðlað að m­arkvissri þjálfun í rituðu m­áli.
Auður Torfadóttir
Auður Torfadóttir, fyrrverandi dósent við KHÍ
Er ritun vanræktur þáttur í
tungumálakennslu?
Könnun á ritfærni nemenda í ensku við lok grunnskóla
Skilgreining á ritun
Í þessari rannsókn er eingöngu fjallað um ritun
samfellds texta þar sem nemendur skrifa frá eigin
brjósti, tjá hugsanir sínar, skoðanir og tilfinningar,
segja frá eða eru í skriflegum samskiptum við aðra.
Þær hugmyndir í málvísindum sem ruddu sér braut
upp úr 1970 kristallast í þeirri nálgun sem kallast á
ensku Communicative Approach. Þar er eitt af grund­
vallarhugtökunum samskiptafærni (communicative
competence). Stundum hefur þessi nálgun verið
túlkuð nokkuð þröngt og tengd svo til eingöngu
hinu talaða máli, en ritun felur ekki síður í sér sam­
skipti og ákveðinn tilgang. Þegar við skrifum í okkar
daglega lífi erum við oftast með viðtakanda í huga
og eigum þar með í samskiptum við hann. Það má
einnig líta á persónuleg skrif, eins og dagbókarskrif
sem samskipti við innri mann.
Hlutverk ritunar
Hlutverk ritunar í tungumálanámi hefur ekki all­
taf verið vel skilgreint. Hvers vegna ætti að leggja
áherslu á ritun og hve mikil ætti áherslan að vera?
Ýmsir fræðimenn, t.d. Wolf (2000) hafa bent á að
ritun sé kjörin leið til að læra tungumál án þess þó
að neitt sé slegið af í munnlega þættinum, lestri eða
hlustun. Ritunarþátturinn í kennslubókum hefur
fyrst og fremst beinst að því að kenna nemendum
hvernig á að skrifa, með megináherslu á byggingu
málsgreina og málfræði. Það er að sjálfsögðu nauð­
synlegt, en það þarf einnig að kenna nemendum að
læra tungumál í gegnum ritun með því að líta á ritun
sem samskipti og textann sem merkingarbæra heild
sem hefur einhvern tilgang annan en þann að vera
æfing í tungumálinu.
Af og til hafa komið upp raddir um að það sé ekki
nauðsynlegt að eyða miklum tíma í að þjálfa ritfærni
í erlendum málum á grunnskólastigi. Með tilkomu
tölvusamskipta er þó ljóst að það er mikils um vert
að geta tjáð sig vel í rituðu máli. Það má færa ýmis
fleiri rök fyrir ritunarþjálfun. Nemandinn þarf að
beita hugsun sinni, pæla í hlutunum og ritun hjálpar
honum að hugsa. Sumir nemendur eru feimnir við
að tjá sig munnlega en eiga auðvelt með að koma
hugsun sinni á blað. Ritun eykur meðvitund um
byggingu texta og framsetningu og getur vafalítið
stuðlað að betri lesskilningi á sama hátt og lestur
stuðlar að betri tökum á ritun.
Nú kann einhver að spyrja hvort nemendur séu
ekki sífellt að skrifa í tungumálanámi sínu. Reyndar
er það svo en spurningin snýst um hvað þeir eru að
skrifa; hvort þeir eru að skrifa stakar málsgreinar
eða samfelldan texta. Eftir að hafa farið yfir textana
í þeirri rannsókn sem hér er til umfjöllunar, hef ég
nokkrar efasemdir um að þjálfun í að semja sam­
fellda texta sé nægilega markviss.
Einkenni texta
Hvað er texti? Orðið er komið frá latnesku sögninni
textere sem þýðir að vefa eða setja saman. Góður
texti er eins og fallega ofinn dúkur þar sem mynstrið
myndar heild og engir lausir endar sjáanlegir. Hvað
gerir texta að texta þegar á heildina er litið?