Málfríður - 15.10.2011, Blaðsíða 11

1. Inngangur
Grein þessi er innlegg í umræðu um fjarkennslu og
tölvustutt tungumálanám.1 Henni er ætlað að koma
á framfæri reynslu af fjarkennslu í tungumálum og
vangaveltum um ávinning, leiðir til að virkja nemend-
ur og hvernig hægt er að skapa nánd milli nemenda
innbyrðis og milli kennara og einstakra nemenda.
Hér verður fjallað um tölvustutt tungumálanám í
fjarkennslu í tengslum við þrjú námskeið í dönsku við
Háskóla Íslands og eftirfarandi spurningar hafðar til
hliðsjónar: Hver er reynslan af þessum námskeiðum?
Hver hefur notið góðs af þeim og í hvaða skilningi?
Hafa námskeiðin skilað því sem þeim var ætlað? Hvaða
form hentar best og hversu mikið má umfangið vera?
Undirrituð var meðal þeirra kennara sem inn-
leiddu og hófu tölvustudda tungumálakennslu í
Menntaskólanum í Kópavogi um aldamótin og hafði
því talsverða reynslu þegar hún hóf störf sem aðjunkt í
dönsku við Háskóla Íslands sama haust og fyrstu skref
í fjarkennslu í greininni voru stigin þar.
2. Tölvustutt tungumálanám
Fjarkennsla hefur tíðkast lengi og til eru heimildir um
skipulagðan bréfaskóla frá 18. öld.2 Í slíkum bréfa-
skólum voru námsefni, útskýringar og verkefni send
til nemenda í pósti og þeir sendu lausnir til baka með
sama hætti. Á tíunda áratug síðustu aldar hófst tölvu-
vædd fjarkennsla sem var í raun rafrænn bréfaskóli þar
sem tölvupóstur var notaður í stað hefðbundins bréf-
1 Tölvustutt tungumálanám (e. CALL, computer-assisted language learn-
ing) á við það þegar tölvur eru notaðar við kennslu, hvort sem er í
staðbundnu námi eða fjarnámi.
2 Haukur Ágústsson, 2000. „Fjarkennsla“, Vefur Verkmenntaskólans á
Akureyri. http://www. vma.is/fjarkennsla/page/o_inngangur [sótt
10. maí 2009]. Dæmið sem Haukur nefnir er frá Bandaríkjunum.
pósts. Framan af var varla gert ráð fyrir að nemendur
notuðu netið til annars en póstsendinga en um alda-
mótin síðustu varð vinsælt að útbúa svokallaða vef-
leiðangra í kringum verkefni. Þegar gagnvirkni kom
til sögunnar snerist hún að mestu um afmörkuð próf
þar sem nemendur gátu séð árangur sinn samstundis
og þegar námsumsjónarkerfi3 komu til sögunnar var
hægt að tengja prófin rafrænni einkunnabók þar sem
árangri nemenda var haldið til haga og hann veginn
inn í lokaeinkunn. Iðulega voru prófin annaðhvort
byggð á spurningum úr lesnum texta eða hrein mál-
fræðipróf, ýmist eyðufyllingar eða fjölvalsspurningar.
Í Menntaskólanum í Kópavogi hófst þessi þróun
árið 2000 með notkun WebCT í fjarkennslu í dönsku
í Ferðamálaskólanum í samvinnu og samráði við
Verkmenntaskólann á Akureyri. Hlustun og tal rúm-
uðust ekki innan rammans en notast var við síma og
snældur til að sinna þeim þáttum. Markviss þróun
hófst haustið 2000 með svokallaðri Almennri braut
II þar sem stefnan var sett á pappírslaust nám og öll
námsgögn sett í kennslukerfi. Næstu ár voru stigin
mörg skref í sömu átt í öðrum dönskuáföngum og fleiri
námsgreinum og nú eru flestir áfangar skólans tölvu-
studdir.
Með þróun tölvu- og netstuddrar kennslu í
Menntaskólanum í Kópavogi fannst kennurum oft
vanta kennslufræði sem næði utan um þessa þróun
og sýn á þá möguleika sem tæknin bauð upp á. Margt
þurfti að hugsa upp á nýtt, t.d. nálgun við nemendur,
notendavænt og skilvirkt viðmót og leiðir til þjálfunar
allra færniþátta. Ótal spurningar vöknuðu: Áttu verk-
efni að vera „kennandi“ eða „metandi“ og hvað væri
hæfileg endurgjöf í hverju tilviki fyrir sig? Hvernig átti
að skapa umhverfi fyrir samvinnu nemenda, samskipti
þeirra, sjálfstæði, frumkvæði og ábyrgð á eigin námi?
Og hvernig mátti nýta möguleika tækninnar án þess að
kennslan yrði of vélræn?
Eitt af því sem reynt var og gafst vel var að útbúa
tveggja vikna kennslupakka þar sem nemendur unnu
sjálfstætt í litlum hópum og skipulögðu sjálfir sam-
vinnu, nálgun við mismunandi þætti heildarverksins
og verkaskiptingu sem fór oft eftir styrkleika og áhuga-
sviði hvers og eins innan hópsins. Nemendur skiptust
gjarnan í þrjá flokka, þá sem unnu sjálfstætt og fóru
3 WebCT, MySchool og Angel eru dæmi um námsumsjónarkerfi (e.
LMS, learning management system) sem mikið eru notuð í skólum á
Íslandi.
MÁLFRÍÐUR 11
Að finna upp hjólið – byltingin felst
ekki í hugmyndinni heldur í útfærslunni
Um þrjú fjarnámskeið í dönsku við Háskóla Íslands
Þórhildur Oddsdóttir
er aðjunkt við Háskóla Íslands
Þórhildur Oddsdóttir.