Fréttablaðið - 16.11.2013, Blaðsíða 84

16. nóvember 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN BÆKUR | 52
Galdraskræða kom upp-haflega út árið 1940. Var þá handskrifuð og handteiknuð og gefin út í hálfgerðu ljósriti í mjög fáum eintökum,“
segir Anna Lea Friðriksdóttir, einn
aðstandenda Lesstofunnar. „Hún
hefur verið ófáanleg lengi og geng-
ið manna á milli í þessu handriti,
þannig að okkur þótti full ástæða
til að gefa hana út aftur.“
Höfundurinn kallar sig Skugga,
hver var hann? „Hann hét Joch-
um M. Eggertsson, var ættaður
úr Þingeyjarsveit, búfræðingur að
mennt og bróðursonur Matthíasar
Jochumssonar. Hann grúskaði í
ýmsu og skrifaði nokkrar bækur
undir skáldanafninu Skuggi, var
mjög beittur penni og deildi hart á
samfélagið í því sem hann skrifaði.“
Galdraskræða inniheldur upp-
skriftir að göldrum, galdrastafi
og slíkt og Anna Lea segir Skugga
hafa hugsað bókina sem yfirlit um
hvítagaldur á Íslandi. „Hann safn-
aði þessu saman úr ýmsum handrit-
um sem hann tiltekur aftast í bók-
inni. Þetta eru sem sagt allt góðir
galdrar; varnargaldrar, ástargaldr-
ar og svona hitt og þetta. Meining
höfundarins var að skrifa líka rit
um svartagaldur en það er ekki
vitað til þess að sú fyrirætlun hafi
komist í framkvæmd.“
Hvers vegna eruð þið að gefa
þetta út núna, er þetta eitthvað
sem fólk mun nýta sér? „Við nátt-
úrulega vonum að fólk nýti sér
þetta og prófi galdrana. Aðallega
er þetta samt merkileg heimild um
þetta tímabil í sögu Íslands og er
stærsta heildarsafn af göldrum
sem fáanlegt er. Auk þess er mik-
ill þjóðlegur fróðleikur þarna inn á
milli og þjóðsögurnar fléttast inn í,
þannig að þetta er mjög skemmtileg
lesning.“
Þórarinn Eldjárn skrifar for-
mála þar sem hann rekur ævihlaup
Skugga og Anna Lea segir að Þór-
arinn sé annar tveggja manna á
landinu sem sé sérfróður um hann.
„Hinn er Megas og við lögðum ekki
alveg í hann.“
Bókin er mjög vönduð að allri
gerð enda segir Anna Lea að Les-
stofan leggi metnað sinn í að vanda
til verka í útgáfum bóka sinna.
„Þessi bók hefur fylgt okkur lengi
og við vorum alltaf ákveðin í að
gefa hana út, spurningin var bara
hvernig við ættum að gera það.
Þegar við vorum búin að tryggja
okkur útgáfuréttinn heyrðum við
af því fyrir algjöra tilviljun að heill
bekkur í Listaháskólanum væri að
fást við það að teikna alla galdra-
stafina og rúnaletrið upp á nýtt
þannig að við fórum í samstarf við
þau og þá aðallega einn myndlistar-
nema, Arnar Fells Gunnarsson, sem
tók við keflinu, gerði bókina að
lokaverkefni sínu frá Listaháskól-
anum og vann hana síðan áfram
með okkur. Þannig að hún er með
dálítið öðru sniði en upphaflega
bókin.“
Viðtökur við bókinni hafa verið
góðar og nú er ensk útgáfa í bígerð.
„Já, við höfum fundið fyrir mjög
miklum áhuga alls staðar að, erum
búin að senda bók til Rússlands,
Bandaríkjanna, Þýskalands og
Danmerkur, og munum halda áfram
að koma henni á markað sem víð-
ast. Það er greinilega miklu meiri
áhugi á galdri en nokkur hefði
getað ímyndað sér.“
Við höfum fundið
fyrir mjög miklum áhuga
alls staðar að, erum búin
að senda bók til Rússlands,
Bandaríkjanna, Þýska-
lands og Danmerkur.
BÆKUR ★★★★
Sæmd
Guðmundur Andri Thorsson
JPV-ÚTGÁFA
Guðmundur Andri Thorsson er
mikill meistari í mannlýsingum
í skáldskap. Í nýjustu skáldsögu
sinni, Sæmd, málar hann fyrir les-
endur eins konar portrett af tveim-
ur þekktum mönnum úr íslenskri
menningarsögu: skáldinu og fjöl-
fræðingnum Benedikt Gröndal
annars vegar og fræðimanninum
og kennaranum Birni M. Ólsen
hins vegar. Þeir birtast sem ólík-
ir menn í sögu Guðmundar Andra:
Ólsen strangur, siðavandur og
ósveigjanlegur, kallaður Harðstjór-
inn af skólasveinum, en Gröndal á
hinn bóginn breyskur og
drykkfelldur en líka til-
finninganæmur og skiln-
ingsríkur á bresti í fari
annarra.
Þessir tveir menn voru
um hríð samstarfsmenn
við Lærða skólann og
Sæmd lýsir árekstri sem
verður á milli þeirra
innan veggja skólans.
Þar kemur til sögunn-
ar þriðja aðalpersóna
sögunnar og sögumað-
ur hennar, skólapiltur-
inn Ólafur sem situr að
afloknu ævistarfi sínu
og lítur til baka. Smávægileg yfir-
sjón Ólafs verður til þess að ólíkar
hugmyndir þessara tveggja manna
um sæmd og heiður rekast á.
Mynd sögunnar af Gröndal er
viðkvæmnisleg
og falleg. Hann
hefur misst stoð
sína og styttu í líf-
inu, eiginkonuna
Ingu, en sambandi
hans við dótturina,
Túllu litlu, er fal-
lega lýst, þau deila
heimi ævintýra og
sagna sem verða
Gröndal kærkom-
ið athvarf þegar
umheimurinn verð-
ur honum um megn.
Þótt hann sé ekki
mikill bógur út á við
reynist hann vera sá
eini sem getur staðið uppi í hárinu
á valdinu.
Björn M. Ólsen er að einhverju
leyti skúrkurinn í sögunni, en lýs-
ing hans er engu síður áhugaverð
en lýsingin á Gröndal, kannski ekki
síst vegna þess að hann er ekki eins
þekktur og höfundur Dægradval-
ar og Heljarslóðarorrustu. Björn
er, þrátt fyrir allt, klofnari ein-
staklingur en Gröndal. Hann er
umsjónarmaður skólans og við pilt-
ana er hann harður og reglufastur
svo stappar nærri öfgum. Lesand-
inn fær á tilfinninguna að hann sé
rangur maður á röngum stað, samt
fórnar hann eigin frama til þess að
geta sinnt starfi sínu sem kennari
ungra pilta. Í einkalífinu á hann sér
aðra hlið og mýkri, ekki síst þá sem
snýr að ungum fóstursyni hans,
Sigga litla, og föður hans og hjart-
ans vini Björns, Sigurði slembi.
Í samdrykkjum þeirra og vin-
áttu birtist skýrt að Sæmd er saga
um karla í karlaheimi, samheldni
þeirra og samtryggingu en líka
veikleika þeirra og varnarleysi.
Hún er áhugarverð stúdía á því sem
kynjafræðingar kalla hómósósíal-
ítet, andlega samkynhneigð karla,
ekki síst í efri lögum samfélagsins.
Sagan lýsir körlum og drengjum
sem lifa í sínum eigin heimi sem er
því sem næst kvenmannslaus, þeir
eiga forréttindin vís, eru valdastétt
í valdalitlu samfélagi, þjakaðir af
smáþjóðarmetnaði og minnimáttar-
kennd. Lýsing sögunnar á þessum
heimi er í senn áhugaverð söguleg
greining og frábærlega dregnar
myndir af eftirminnilegum pers-
ónum Íslandssögunnar.
Jón Yngvi Jóhannsson
NIÐURSTAÐA: Meistaralegar
mannlýsingar og áhugaverð gegnum-
lýsing á samfélagi karla í fortíðinni.
Karlar með körlum
Útflutningur á göldrum
Galdraskræða eftir Skugga er komin út í nýrri og vandaðri útgáfu Lesstofunnar. Þar má finna teikningar af galdrastöfum,
uppskriftir að göldrum auk þess sem þjóðsögur og þjóðlegur fróðleikur blandast inn í. Anna Lea Friðriksdóttir segist
vonast til að fólk nýti sér bókina og prófi að galdra, en aðallega sé bókin þó einstæð heimild.
ANNA LEA FRIÐRIKSDÓTTIR „Við náttúrulega vonum að fólk nýti sér þetta og prófi galdrana.“ FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
Friðrika
Benónýsdóttir
fridrikab@frettabladid.is
Sá er gera vill gandreið skal rista þennan staf á skininn hrosshaus úr tvenns
konar blóði; skal annað vera úr manninum sjálfum en hitt úr hesti, og blanda til
þriðjunga; skulu tveir partar vera úr hesti; undan tungu þeirri er liggur innan í
hófnum á hægra framfæti og undan stórutá á vinstri fæti á manninum.– Stafinn
skal draga með hanafjöður, og sá er hefur gandreiðarbeisli getur þá riðið loft og
lög, hvert sem hann listir að fara. Gandreiðarbeisli er svo til búið að tekinn er
upp nýgrafinn maður, og af honum rist hrygglengjan. Hana skal hafa í tauma. Því
næst skal flá höfuðleðrið af hinum dauða manni og hafa til höfuðleðurs í beislið.
Málbein hins dauða manns skal í mél hafa og mjaðmirnar í kjálka. Galdur þarf
og að lesa hér yfir, og er þá beislið búið. Þarf nú ekki annað en leggja gandreiðar-
beislið við hrosshausinn. Fer hann þá í loft upp með þann er á situr og flýgur fljótar
en elding til þess staðar er maður vill. Verður þá þytur mikill í loftinu.
Upplag bókarinnar Hér heilsast skipin,
tveggja binda rits Guðjóns Friðriks-
sonar um sögu hafnanna við Faxaflóa,
hefur tafist um nokkra daga í hafi þar
sem upplagið var um borð í Goðafossi,
sem kviknaði í á dögunum. Bækurnar
eru óskemmdar og koma í verslanir í lok
næstu viku.
Bækur í eldsvoða
FIMMTA
PRENTUN
Sigurganga
verðlaunabókar
Bjarka Karlssonar,
Árleysi alda,
heldur áfram og
fimmta prentun
kemur í verslanir
um helgina. Slíkar
vinsældir eru
nánast einsdæmi
þegar ný ljóðabók
á í hlut.
Ljóðabók Valdimars Tómassonar,
Sonnettugeigur, situr á toppi metsölu-
lista ljóðabóka þessa vikuna og hefur
þar með skotið hinni geysivinsælu bók
Bjarka Karlssonar, Árleysi alda, ref fyrir
rass. Í bókinni yrkir Valdimar um ástina
og dauðann undir ströngum hætti sonn-
ettunnar.
Valdi á toppnum
Heildarsafn ljóða Gerðar Kristnýjar
verður gefið út í vor en fyrstu þrjár
ljóðabækurnar hennar eru alveg
uppseldar og hafa verið lengi. Endur-
prentun Blóðhófnis frá því nú í haust
er líka uppseld, en Blóðhófnir er nú
fáanlegur sem rafbók.
Blóðhófnir er kominn út á ensku,
dönsku, sænsku og norsku. Nýjasta
útgáfan er á finnsku og kom bókin
út í Finnlandi á dögunum í þýðingu
Tapios Koivukari.
Gerður er á sífelldum ferðalögum
á ljóðahátíðir – ljóðin draga hana um
allar heimsins koppagrundir. Hún las
úr Blóðhófni fyrir Danadrottningu á
miðvikudaginn og færði henni síðan
eintak af bókinni á dönsku.
Blóðhófnir brokkar um heiminn
GANDREIÐARSTAFUR
FÆRT TIL
BÓKAR
!