Akureyri - 19.07.2012, Blaðsíða 4

4 19. JÚLÍ 2012
Mývetningar ekki órólegir að ástæðulausu
Margir hafa bent á að áætlanir um
raforkuframleiðslu frá jarðvarma-
virkjunum byggist á takmörkuðum
rannsóknum og ágiskunum fremur
en þekkingu og reynslu. Einnig hefur
verið bent á skort á þekkingu hvað
varðar áhrif brennisteinmengunar í
lágum styrk til langs tíma. Lands-
virkjun undirbýr nú stækkun á
Bjarnarflagsvirkjun í Mývatnssveit
og í síðustu viku var haldinn op-
inn kynningar- og samráðsfundur
í Reykjahlíð vegna framkvæmdar-
innar. Margir fundargestir létu í ljós
áhyggjur af framkvæmdinni og áhrif-
um hennar á náttúru, ferðamennsku
og ekki síst heilsufar íbúa.
Blaðamaður Akureyrar vikublaðs
sá ástæðu til að kynna sér ýmis
gögn sem tengjast háhitavirkjun-
um og áhrifum þeirra og verður hér
tekið saman það helsta sem varðar
fyrrnefnd atriði. Eru háhitavirkjan-
ir eins hreinar og umhverfisvænar
og af er látið og hverjar eru helstu
hætturnar sem af þeim stafar? Um-
fjöllunin er unnin upp úr matsskýr-
slum Skipulagsstofnunar og Lands-
virkjunar ásamt fræðigreinum og
fréttum og kann Akureyri vikublað
Láru Hönnu Einarsdóttur sérstakar
þakkir fyrir aðstoð og aðgengi að
gögnum.
GERT ER RÁÐ FYRIR MENG-
UN YFIR MÖRKUM
Vegna ríkra hagsmuna almennings
hefur umhverfisráðherra sett há-
marksreglur um leyfilegan styrk
brennisteinsvetnis í andrúmslofti.
Heilsuverndarmörkin eru sett við
50 míkrógrömm í rúmmetra að
meðaltali fyrir 24 klukkustundir.
Reglugerðin var sett árið 2010 en
gefið var aðlögunartímabil og fram
til 1. júlí 2014 er leyfilegt er að fara
yfir þessi mörk fimm sinnum á ári.
Í kynningu á reglugerðinni segir:
„Eftir að nýting jarðhita var aukin
á Hellisheiðarsvæðinu fyrir fáum
árum hefur mælst mun meiri styrkur
brennisteinsvetnis á höfuðborgar-
svæðinu og í sveitarfélögum í ná-
grenni virkjunarinnar. Brennisteins-
vetni getur haft áhrif á heilsu fólks,
gróður og mannvirki. Einnig hefur
mikið borist af kvörtunum frá al-
menningi vegna óþæginda sem fólk
verður fyrir vegna sterkrar lyktar af
brennisteinsvetni“. Í deiliskipulagi
fyrir Bjarnarflagsvirkjun er gert ráð
fyrir að 55 daga á ári verði mengun
yfir heilsuverndarmörkum.
MENGUNARSLYS NOKK-
UÐ ALGENG
Í skýrslu sem Efnahagssamvinnu- og
þróunarstofnunin (OECD) sendi frá
sér í september 2009, þar sem tekin
eru saman gögn um mengunarslys af
völdum brennisteinsvetnis víða um
heim, er tekið fram að óvenjulega
lítið sé um gögn um slík slys á Íslandi
en ein af ástæðunum sé líklega sú að
í íslenskum skráningum séu þessi
slys ekki greind frá slysum í lokuðu
rými. Í skýrslunni kemur fram að
fólk sem vinni við háhitavirkjanir
á Íslandi hafi þó margar sögur að
segja af mengunarslysum þar sem
þó hafi sem betur fer enginn hlotið
varanlegan skaða. Akureyri vikublað
hefur undir höndum afrit af tölvu-
pósti sem sendur var til starfsmanna
ISOR sem starfa við háhitavirkjanir
og hljóðar svo: „Eins og flest ykkar
vita væntanlega komu nokkur tilvik
upp á síðasta ári þar sem leið yfir
starfsmenn okkar og annarra verk-
taka við holur á Þeistareykjum, af
völdum brennisteinsvetnis. Sem bet-
ur fer hefur enn enginn slasast eða
hlotið varanlegt heilsutjón í þess-
um atvikum en rétt er að ítreka að
í skilningi vinnuverndarlaga er um
vinnuslys að ræða og sem slík ber að
tilkynna þau til Vinnueftirlitsins…“.
ÍSLENDINGAR AFTAR-
LEGA Á MERINNI
Þó áhrif lítils magns brennisteins-
vetnis í langan tíma á heilsu fólks
hafi lítið verið rannsökuð eru þrjár
nýlegar íslenskar rannsóknir til.
Ragnhildur Guðrún Finnbjörnsdótt-
ir, umhverfis- og auðlindafræðing-
ur, gerði rannsókn á loftmengun og
áhrifum hennar á heilsu fólks með
hjartasjúkdóma, árið 2010. Hún
sagði í samtali við Morgunblaðið
af því tilefni, að vegna þess hversu
aftarlega á merinni við á Íslandi
erum með rannsóknir á loftmengun
og áhrifum hennar á heilsu manna
verði að álykta með varúð hvort
það sé orsakasamband eða ekki, en
í hennar rannsókn hafi komið fram
að einhver tengsl virðast vera milli
brennisteinsmengunar og hjarta-
sjúkdóma.
Hanne Krage Carlsen, dokt-
orsnemi í lýðheilsuvísindum við
Háskóla Íslands, vann rannsókn á
tengslum brennisteinsmengunar
og sölu á astmalyfjum, sem birtist
í alþjóðlega vísindatímaritinu En-
vironmental Research fyrr á þessu
ári. Niðurstöðurnar voru á þann hátt
að þegar mikil brennisteinsmengun
mælist á höfuðborgarsvæðinu eykst
sala á astmalyfjum. Hún sagði í við-
tali í fréttatíma Stöðvar 2 að sala á
astmalyfjum þá daga sem mengun
er mest aukist um 5-10%. Orkuveita
Reykjavíkur hefur að sögn fundað
með Hanne Krage og tekið ákvörðun
um að styrkja frekari rannsóknir á
þessu sviði. Nú í maí sl. birtist svo
þriðja íslenska rannsóknin á heilsu
fólks í tengslum við jarðhitasvæði, en
það var Aðalbjörg Kristbjörnsdóttir,
mastersnemi á Heilbrigðisvísinda-
sviði við HÍ, sem gerði rannsókn á
nýgengi krabbameina meðal íbúa á
jarðhitasvæðum. Niðurstaða hennar
er sú að marktækt aukin áhætta sé á
brjóstakrabbameini og grunnfrumu-
krabbameini í húð og einnig vís-
bending um aukna áhættu annarra
geislanæmra krabbameina sem geti
bent til áhrifa af efninu radon á íbúa
svæðanna.
Áhrif á gróður og tækjabúnað
Borið hefur á skemmdum á mosa í
kringum Hellisheiðarvirkjun, Nesja-
vallavirkjun og Svartsengi og í febr-
úar 2009 birti Orkuveita Reykjavíkur
skýrslu um mosaskemmdir á svæð-
inu í kringum Hellisheiðarvirkjun.
Skýrslan staðfestir meiri skemmd-
ir í mosa í kringum þessa staði en
sambærilega staði þar sem ekki eru
háhitavirkjanir. Þó er tekið fram að
ekki sé hægt að segja með óyggjandi
hætti að brennisteinn sé að drepa
mosann þar sem ekki er vitað um
þolmörk mosa fyrir brennisteini.
Einnig kemur fram að mikil úrkoma
sé á svæðinu og því megi búast við að
brennisteinsvetnið þvoist tiltölulega
fljótt úr lofti þegar úrkomu gætir.
Í því samhengi er ágætt að hafa í
huga að í veðurfarið í Mývatnssveit
er sérstakt á sinn hátt, mismunur
hámarks- og lágmarkshita mikill
og meðalúrkoma mjög lítil, um 400
mm á ári. Þorsteinn Jóhannsson,
sérfræðingur hjá Umhverfisstofnun
sagði í fréttum Rúv í desember 2008
að áhrif brennisteinsmengunar við
Hellisheiðarvirkjun hafi verið van-
metin í umhverfismati og útblástur
brennisteinsvetnis hafi aukist mikið
eftir að Hellisheiðarvirkjun var tekin
í gagnið. Hann segir að mengunin
hafi hugsanlega einnig valdið tær-
ingu á raflínum. Í fréttatíma Rúv degi
síðar kom fram að tæknimenn Rúv
telja að auknar bilanir í tækjabúnaði
á höfuðborgarsvæðinu séu að hluta
til vegna brennisteinsmengunar, bil-
anir séu miklu sjaldgæfari á þeim
svæðum þar sem slík mengun er ekki.
ÁHRIF Á FERÐAMENNSKU
Í mati Landsvirkjunar á áhrifum
framkvæmdarinnar kemur fram að
virkjunarframkvæmdirnar einar og
sér muni samkvæmt könnunum hafa
meiri áhrif á upplifun erlendra gesta
en innlendra og séu líklegar til að
draga úr heimsóknum erlendra gesta
til Mývatnssveitar. Einnig er sagt frá
því að þáverandi sveitastjóri Skút-
ustaðahrepps, Sigbjörn Gunnarsson,
hafi talið að möguleikar yrðu til að
nýta virkjunarsvæðið við ferða-
mennsku með því að tengja svæðið
við Jarðböðin með gönguleiðum en
einnig sé á svæðinu margt áhugavert
sem lúti að jarðfræði. Í síðustu viku
sendi Skútustaðahreppur frá sér
tillögu að breyttu aðalskipulagi þar
sem kemur fram að vegna breyttra
áforma um aðgengi almennings
og fyrirkomulag móttökuhúss séu
göngustígar innan svæðisins felldir
út en þess í stað liggir göngustígar
frá Jarðböðunum um gíghólana vest-
an virkunarinnar.
AUKIN MENGUN Í KÓPAVOGI
Sagt var frá því í fréttum Rúv sl.
sunnudag að brennisteinsmengun
í andrúmslofti í Kópavogi hafi tutt-
ugu sinnum mælst yfir viðmiðunar-
mörkum á síðustu tveimur árum.
Af þessu hefur heilbrigðisnefnd
Hafnarfjarðar og Kópavogs miklar
áhyggjur og hefur óskað eftir fundi
með stjórnendum Orkuveitu Reykja-
víkur, enda megi rekja mengunina til
Hellisheiðarvirkjunar. Orkuveitan
ætlar að sækja um undanþágu frá
heilsuverndarmörkum sem taka gildi
í júlí 2014 vegna þess að viðunandi
lausn á hreinsun brennisteinsvetnis
frá virkjuninni verði ekki tilbúin fyr-
ir þann tíma. Sótt verður um frest til
2019 eða 2020 samkvæmt upplýsing-
um frá forstjóra OR en bæjarstjóri
Hveragerðis, Aldís Hafsteinsdóttir, er
ekki sátt við þá framvindu og segir
að líklega hafi Orkuveitan misreikn-
að þau áhrif sem virkjanir kynnu
að hafa á umhverfið og hreinlega
gleymt að taka staðsetninguna með
í reikninginn. „Þær eru einfaldlega
svo nálægt þéttbýlinu, stærsta þétt-
býli landsins, höfuðborgarsvæðinu,
og allt of nálægt okkur hér í Hvera-
gerði og á því verður að taka og við
því verður að bregðast," segir Aldís
í samtali við Rúv
Það er því ekki að ástæðulausu
sem Mývetningar og aðrir verða
órólegir þegar fátt verður um önnur
svör við spurningum þeirra en að á
vandamálum verði tekið þegar og ef
þau komi upp.
Þegar mikil brennisteins-
mengun mælist á höfuð-
borgarsvæðinu eykst sala
á astmalyfjum um 5-10%
Sóley Björk
Stefánsdóttir
soley@akv.is
FRÉTTASKÝRING