Læknablaðið - 15.06.2004, Blaðsíða 40

UMRÆÐA & FRÉTTIR / AF SJÓNARHÓLI STJÓRNAR LÍ
Af faglegum málefnum lækna
Ófeigur T.
Þorgeirsson
Höfundur cr meðstjómandi
í stjóm LÍ.
í pistlunum Af sjónarhóli
stjórnar birta stjómarmenn
LÍ sínar eigin skoðanir
en ekki félagsins.
Mörg áhugaverð og mikilvæg mál hafa verið til
umræðu í stjórn Læknafélags íslands (LÍ) í vetur. Jón
Snædal hefur farið fyrir nefnd um öryggismál sjúk-
linga og kynnti hann vinnu þeirrar nefndar á síðum
Læknablaðsins fyrir skömmu. Öryggismálin með
tilliti til stöðu lækna gagnvart óhöppum hefur einnig
borið á góma eftir umræðuna í fjölmiðlum undanfar-
ið. Rætt hefur verið um fagmennsku og endurspegl-
aðist það í grein formanns LÍ í Læknablaðinu um
samskipti lækna og lyfjafyrirtækja. Tekinn var snún-
ingur á þessu á málþingi sem haldið var á vegum LR
í aprfl síðastliðnum. Fagmennska innan læknastéttar-
innar verður síðan meginefni á fyrirhuguðu málþingi
LI í haust. Aðalfundur LI á Hólum í Hjaltadal síðast-
liðið sumar ályktaði um rafræn samskipti lækna og
sjúklinga og var nefnd skipuð til að fjalla um málið.
Tímamótavinna í framtíðarmótun
Þessi mál bera nokkurn keim af umræðu lækna-
samtaka vestur í Ameríku og endurspeglar nýjar
áherslur innan greinarinnar. Eftir reynsluna af
„managed care byltingunni'' hafa kollegar vestanhafs
látið í vaxandi mæli til sín taka við skipulagningu
og útfærslu heilbrigðisþjónustu. Undanfarin misseri
hef ég fylgst með þeirri fjörugu og mjög svo áhuga-
verðu umræðu sem hefur átl sér stað þar. Töluverð
óvissa hefur ríkt gagnvart stöðu og hlutverki lækna
í frumþjónustunni vestanhafs, sérstaklega heim-
ilislækna og lyflækna. Einnig hafa samtök þeirra
lýst yfir mikilli óánægju með hin mikla breytileika í
gæðum bandarískrar heilbrigðisþjónustu. Hin virta
stofnun Institute of Medicine birti skýrslu í mars
2001, „Crossing the quality chasm: A new health
system for the 21st century“ (1), um gæðamál í
bandarísku heilbrigðiskerfi og var að miklu leyti
rótin að umræðunni. Utgangspunktur þessarar
skýrslu er annars vegar hin mikla mismunun innan
heilbrigðisþjónustunnar og hins vegar faraldur lang-
vinnra sjúkdóma. í stuttu máli eru sett fram í henni
sex markmið varðandi nútímaheilbrigðisþjónustu:
1. Örugg - að forðast að skaða sjúklinga þegar mark-
miðið er að hjálpa þeim. (Sjá rit sömu stofnunar „To
err is human. Building a safer health system'' (2).)
2. Geri gagn („effective") - heilbrigðisþjónustan
byggi á bestu þekkingu hveiju sinni og bjóði hana
þeim sem gætu haft gagn af en ekki þeim sem hún
gagnast ekki (að forðast vannotkun og ofnotkun
þjónustunnar. („Providing services based on
scientific knowledge to all who could benefit and
refraining from providing services to those not
likely to benefit (avoiding underuse and overuse,
respectively).")
3. Sjúklingamiðuð - heilbrigðisþjónustan byggi á
virðingu fyrir fólki og taki tillit til óska, þarfa og
gildismats þess við alla klíníska ákvörðunartöku.
(„Providing care that is respectful of and respons-
ive to individual patient preferences, needs, and
values and ensuring that patient values guide all
clinical decisions.")
4. Dregur úr töfum - minnkar óæskilega bið þeirra
sem þiggja þjónustu og þeirra sem veita hana og
leitt getur til verri útkomu fyrir sjúklinga og heil-
brigðisstarfsfólk. („Reducing waits and sometim-
es harmful delays for both those who receive and
those who give care.“)
5. Skilvirk („efficient") - forðist sóun, þar með
talið sóun búnaðar og tækja, hugmynda og orku.
(„Avoiding waste, including waste of equipment,
supplies, ideas, and energy.")
6. Mismuni ekki - láti gæði þjónustu haldast þau
sömu, áháð kyni, uppruna, búsetu eða félagslegri
stöðu sjúklings. („Providing care that does not
vary in quality because of personal characteristics
such as gender, ethnicity, geographic location, and
socioeconomic status.")
í kjölfarið hafa samtök bandarískra heimilislækna
(3) og sérfræðinga í almennum lyflækningum (4) birt
stefnumarkandi skýrslur um framtíð þessara greina
vestanhafs. Hvoru tveggja er holl lesning fyrir þá sem
láta sig varða skipulag heilbrigðisþjónustu, lækna-
nám og sérfræðingsþjálfun lækna. í riti heimilislækna
sem var birt fyrr á þessu ári er boðað hvorki meira
né minna en „nýtt módel" í heimilislækningum. Eru
settar fram nýjar reglur fyrir klíníska læknisfræði 21.
aldarinnar eins og það er orðað og byggja á „Chasm-
skýrslu" Institute of Medicine sem vitnað er í að ofan.
Aherslan er á samfellu í þjónustunni; gegnsæi; að
öryggi sé innbyggt í kerfið; að áhrif sjúklinga og þeirra
sem nota þjónustuna aukist; að upplýsingaflæði sé
greiðara; að ákvarðanir séu byggðar á sannreyndum
gögnum; að þverfaglegum vinnubrögðum sé beitt og
áhersla lögð á samvinnu við aðrar heilbrigðisgreinar;
að lögð sé áhersla á „minni sóun“ fremur en „flatan
sparnað" og að innbyggð séu sívirk gæðakerfi til eft-
irlits með klínískum útkomum og starfsemistölum.
Einnig er mikil áhersla lögð á skipulagða meðferð
langvinnra sjúkdóma og tekið er á samskiptamálum
við sjúklinga. Skýrsla lyflækna tekur öðruvísi á fag-
mennskunni og í takt við samvinnuverkefni banda-
rísku og evrópsku lyflæknasamtakanna á því sviði.
496 Læknablaðið 2004/90