Vísbending - 12.02.2010, Blaðsíða 3

V í s b e n d i n g • 6 . t b l . 2 0 1 0 3
aðeins að nota til þess að tryggja að ekki verði greiðslufall á afborgunum og vöxtum af lánum
ríkisins og þeirra lögaðila sem ríkið hefur gengist í ábyrgð fyrir. Inngrip Seðlabankans í
verðmyndun gjaldeyris er ekkert annað en tær spákaupmennska og hana á ábyrgur og faglegur
Seðlabanki ekki að stunda. Þegar spákaupmönnum verður ljóst að Seðlabankinn mun ekki
verja gengi krónunnar með inngripum munu þeir fremur kaupa sig út með kaupum á
ríkisskuldabréfum í evrum og dollurum, eins og að ofan er rakið, ellegar halda áfram að
fjárfesta hérlendis næstu árin í þeirri trú að þannig ávaxti þeir fé sitt best.
Það verður ekki auðvelt eða sársaukalaust að losna við höftin, en tafir munu verða dýrar fyrir
íslenskt efnahagslíf til lengri tíma litið. Vonandi hafa stjórnvöld og Seðlabankinn kjark til
þess að afnema öll gjaldeyrishöft áður en árið 2010 er úti.
Erlendur
Magnússon
Meðeigandi og stjórnandi
Total Capital Partners
framhald á bls. 4
Það verður að afnema gjaldeyrishöftin á þessu ári eigi endurreisn efnahags-lífsins að takast. Tómt mál er að tala
um að verja velferð eða efla menningarlíf
nái efnahagslífið ekki að rétta sig af.
Höft leiða til ófarnaðar
Gjaldeyrishöft skekkja verðmyndun á
fjármagni, vörum og þjónustu og þau
eru þeim mun líklegri til þess að leiða til
rangra fjárfestingaákvarðana því lengur
sem þau haldast. Höft halda aftur af því
að erlent fjármagn berist til fjárfestinga
innanlands. Í kjölfar þess að höftin verða
algjörlega afnumin mun án efa eitthvert
fjármagn fara úr landi, en jafnframt mun
nýtt fjármagn berast til landsins.
Mesti vandinn við endurreisn atvinnu-
lífsins er miklar skuldir landsmanna (rík-
isins, sveitarfélaga, fyrirtækja og heimila)
í erlendum gjaldmiðlum þar sem lántakar
eru ekki með mótvægi í tekjum í sömu
gjaldmiðlum. Til þess að þessir aðilar geti
staðið í skilum með vexti og afborganir af
lánum þurfa þeir að kaupa erlendan gjald-
eyri á markaði. Síðustu áratugina hefur
innflæði gjaldeyris komið frá útflutningi
á vörum og þjónustu, með lántökum og
í minna mæli beinum fjárfestingum er-
lendra aðila hérlendis. Útflutningstekjur
hafa reyndar sjaldnast náð að standa und-
ir innflutningi og stærstur hluti erlendra
skulda hefur verið greiddur með nýjum
lánum.
Það er lítill áhugi meðal lánveitenda að
veita ný lán til Íslands meðan óvissa ríkir
um greiðslugetu landsmanna og því verð-
ur innflæði gjaldeyris til þess að standa
undir vöxtum og afborgunum erlendra
lána að stórum hluta að byggjast á afgangi
af viðskiptum við útlönd næstu árin.
Góður afgangur af viðskiptum við
útlönd er forsenda þess að ná jafnvægi
í eignum og skuldum við umheiminn.
Náist hann ekki vaxa erlendar skuldir
hagkerfinu yfir höfuð, sem leiðir til við-
varandi samdráttar í lífskjörum komandi
kynslóða. Þess eru því miður þekkt dæmi
að velmegunarsamfélög hafi lent í var-
anlegri hnignun vegna of mikillar erlendr-
ar skuldsetningar. Þau sem hafa brugðist
við slíkum aðstæðum með höftum hafa
átt erfiðast með að vinna sig út úr vand-
anum.
Afnám gjaldeyrishafta
Breytt atvinnulíf
Þetta er ný staða og hún kallar á breyt-
ingu á samsetningu atvinnulífsins. Lyk-
illinn að endurreisninni felst í öflugu út-
flutningshagkerfi. Uppbygging þess kallar
á lágt raungengi krónunnar næstu árin.
Lágt raungengi heldur aftur af ýmsum
innflutningi og flýtir þannig hagræðingu
í innflutningsgreinum, með samrunum
fyrirtækja, meiri áherslu á hagkvæm inn-
kaup og svo frv. Á sama tíma eflast út-
flutningsgreinar og nýjar verða til. Lágt
raungengi stuðlar að því að mestur hagn-
aður og hæstu launin verði í útflutnings-
tengdum greinum og því munu bæði
vinnuafl og fjármagn leita þangað. Vissu-
lega verða sjávarafurðir, ál og ýmsar iðn-
aðarvörur áfram mikilvægar útflutnings-
greinar. Þjónustugreinarnar verða einnig
gríðarlega mikilvægar, svo sem flugrekstur
og ferðaþjónusta, en ekki síður greinar þar
sem virðisaukinn myndast vegna sérfræði-
þekkingar, til dæmis í læknis-, tölvu- og
verkfræðiþjónustu.
Hvernig á að losna við höftin?
Til þess að hægt sé að afnema höftin þarf
að gera tvennt:
(a) Breyta lánum í erlendum gjald-
miðlum til heimila og fyrirtækja sem
eru ekki með tekjur í þeim gjald-
miðlum yfir í íslenskar krónur.
(b) Losa óþolinmóða fjárfesta sem fest-
ust inni með stöður í jöklabréfum út
úr fjárfestingum í íslenskum krónum.
Skoðum þetta nánar.
Lánum í erlendum gjald-
miðlum breytt í lán í krónum
Bankarnir bjóða nú þegar lækkun á
höfuðstól lána í erlendum gjaldmiðlum
gegn því að slíkum lánunum sé breytt í
lán í óverðtryggðum eða verðtryggðum
íslenskum krónum. Í lok ársins 2010 ættu
aðeins þeir sem eru með tekjur í erlend-
um gjaldmiðlum að skulda erlend lán,
svo og þeir sem kjósa að halda áfram að
taka áhættu (stunda spákaupmennsku) í
erlendum gjaldmiðlum. Gengislækkun í
kjölfar afnáms haftanna ætti því ekki að
snerta efnahag og afkomu þeirra sem eru
með tekjur í íslenskum krónum, nema
hvað innfluttar vörur munu hækka í verði,
en það er nauðsynlegur þáttur í umbreyt-
ingu atvinnulífsins. Þeir sem ekki breyta
lánum sínum yfir í þá gjaldmiðla sem þeir
fá tekjur í á næstu mánuðum verða að eiga
það við sjálfa sig verði þeir fyrir frekari
tapi þegar höftin hverfa.
Útgönguleið fyrir óþolin-
móða erlenda fjárfesta
Það þarf að losna við óþolinmóða erlenda
fjárfesta sem eiga verðbréf í íslenskum
krónum. Margir þeirra keyptu upphaflega
svokölluð jöklabréf, en flestir hafa nú
keypt ríkisskuldabréf eða lagt peningana
inn í íslenska banka. Án efa hefur einhver
hluti þessa fjármagns skipt um eigendur
og sumir nýju eigendanna eru mun þol-
inmóðari en þeir sem fyrir voru. Það er
hins vegar mikilvægt að þessir fjárfestar
reyni ekki allir að skipta krónunum sín-
um yfir í erlenda gjaldmiðla um leið og
höftunum verður aflétt. Það myndi leiða
til of mikillar lækkunar á gengi krónunnar
á stuttum tíma, sem yrði engum til góðs.
Því þarf að finna skipulega útgönguleið
fyrir þessa fjárfesta.
Ein leið til lausnar felst í því að rík-
issjóður gefi út flokk langtímaskuldabréfa
með 15-20 ára endurgreiðsluferli í evr-
um og dollurum. Vextir bréfanna verði
hinir sömu og núverandi ávöxtunarkrafa
á skuldabréf ríkissjóða Þýskalands og
Bandaríkjanna í viðkomandi gjaldmiðlum.
Bréfin verði boðin öllum sem áhuga hafa,
en þau verði aðeins seld á nafnvirði og að-
eins gegn greiðslum í íslenskum krónum
á markaðsvirði þegar viðskiptin eiga sér
stað. Þau yrðu síðan skráð í viðurkenndri
kauphöll erlendis, þannig að eigendur geti
selt þau þegar þeim hentar. Á þennan
hátt gefst þeim sem vilja losna við eignir
í íslenskum krónum kostur á að eignast
verðbréf í evrum eða dollurum á núverandi
markaðsgengi. Þeir erlendu fjárfestar sem
eiga krónur og eru þolinmóðari munu bíða
og jafnvel festa einhvern hluta þeirra inn-
anlands til lengri tíma.
Vissulega munu þeir sem skipta krónum
fyrir ríkisskuldabréf í dollurum og evrum
þurfa að sætta sig við að þessi skuldabréf
munu í upphafi falla í verði á eftirmark-
aði, þar sem ávöxtunarkrafa á skuldabréf
Lýðveldisins Íslands á alþjóðamörkuðum er
mun hærri en ávöxtunarkrafa á Þýskaland
og Bandaríkin. Seðlabankinn ætti hins
vegar að hafa fulla heimild skv. skilmálum
bréfanna til þess að kaupa þau á eftirmark-
aði. Slíkt ákvæði gæfi ríkissjóði kost á að
leysa til sín eigin skuldabréf á undirverði
leiti markaðsverð of langt niður og jafn-
framt styrkja verðmyndun skuldabréfanna
til lengri tíma litið.
Það er mun hagkvæmara fyrir ríkið
að taka erlend lán í þessu formi, en fá lán
frá AGS eða erlendum ríkjum til mun