Vísbending - 12.05.2011, Blaðsíða 1

12. maí 2011
18. tölublað
29. árgangur
ISSN 1021-8483
1 Frumvarp sjávar-útvegsráðherra um
fiskveiðistjórnun er
skemmdarverk.
Tveir frjálshyggju-
menn telja ríkið
bera ábyrgð á hruni
efnahagskerfisins.
Voldugir menn og ríkir
virðast halda að þeir
megi haga sér eins og
þeim sýnist.
Á ríkið að ryðjast
inn á heimilin og
bursta tennurnar í
börnum?
3
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
V í s b e n d i n g • 1 8 . t b l . 2 0 1 1 1
2 4

Boðaðar breytingar á lögum um stjórn fiskveiða benda til þess að stjórnvöld haldi áfram feigðarflani
sínu í því að spilla því sem vel hefur verið
gert í íslensku atvinnulífi. Eftir hrun hef-
ur hagur sjávarútvegsfyrirtækja vænkast,
þó að mörg þeirra séu enn í vanda vegna
yfir skuldsetningar. Þó er lítill vafi á því að
í fáum atvinnugreinum hafi orðið jafn-
mikil umskipti og í sjávarútvegi eftir að
kvótakerfið var tekið upp, einkum eftir að
ríkisstjórn þeirra Steingríms J., Jóhönnu
og Steingríms Hermannssonar samþykkti
frjálst framsal kvóta árið 1990.
Það eru almenn sannindi, að eftir því
sem fyrirtæki hafa meira frelsi til þess að
laga sig að aðstæðum, þeim mun betur
gengur reksturinn. Ef sett eru skilyrði um
stærð, staðsetningu eða hverjum má selja
er líklegt að fyrirtækin sýni verri afkomu
en ella. Á sínum tíma var það stefna vinstri
stjórna að á hverju smáplássi skyldu vera
að minnsta kosti einn togari og eitt frysti-
hús. Réttlætingin var sú að með þessu
móti skapaðist atvinna um allt land. Það
sem skipti hins vegar máli var ekki að
skapa atvinnu heldur verðmæti. Vegna
þess að fiskiskip voru allt of mörg gengu
veiðar nærri fiskistofnunum og sífellt varð
að grípa inn í reksturinn.
Sjóðasukkið
Árið 1988 tók við ríkisstjórn sem ákvað
að bjarga fyrirtækjum um land allt með
því að stofna nokkra sjóði. Atvinnutrygg-
ingarsjóður útflutningsgreina átti að
skuldbreyta lánum í vanskilum í lang-
tímalán. Hlutafjársjóður Byggðastofnunar
var stofnaður í svipuðu skyni og átti að
kaupa hlutabréf í illa stöddum fyrirtækj-
um. Mikið tap varð á rekstri þessara sjóða,
en einhver fyrirtæki lifðu þó af.
Í framhaldinu varð hins vegar hreyf-
ing í þá átt að stækka sjávarútvegsfyrirtæki
með sameiningu og mörg fyrirtæki voru
skráð á markað sem almenningshlutafélög.
Eyðileggingarstarfsemi
sjávarútvegsráðherra
Sum þeirra náðu talsvert mörgum hlut-
höfum, en í bankadansinum eftir aldamót
voru flest þeirra tekin af markaði aftur og
komust í eigu fárra. Mörg fyrirtækin fóru
í gegnum svonefnda skuldsetta yfirtöku
og eiginfjárhlutfall þeirra minnkaði.
Auk þess voru þau sum nýtt til kaupa á
hlutabréfum í öðrum fyrirtækjum eins og
bönkunum. Öll sú eign hvarf í hruninu
en skuldir stóðu eftir.
Hagkvæmni og sanngirni
Mörgum fannst ósanngjarnt, að þeir sem
áttu fyrirtækin þegar kvótakerfið var sett
á, gætu selt hluti í þeim með miklum
hagnaði. Var þá einkum vísað til þess
að kvótann hefðu fyrirtækin eignast án
endur gjalds, en þau gætu síðan selt hann
eða leigt frá sér. Uppruni hagnaðarins
væri sem sé gjöf frá ríkinu. Þessar raddir
eru skiljanlegar, en nú er hefndaraðgerð-
um beitt gegn þeim sem keyptu kvótann
en ekki hinum sem búnir eru að selja.
Enginn vafi er á því að með því að leyfa
frjálst framsal kvóta var ýtt undir hag-
kvæmni í rekstri í sjávarútvegi og ekkert
er að því að menn selji hlut í fyrirtæki í
einni grein og færi peningana annað. Það
sem einkum fór fyrir brjóstið á fólki var
hve margir seldu hlutabréf sín og keyptu
fyrir andvirðið lúxusjeppa eða sumarhús á
Spáni.
Það getur hjálpað fyrirtækjum mikið í
rekstri að leigja frá sér kvóta tímabundið.
Í stað þess að þau þurfi að eltast við allar
tegundir geta þau einbeitt sér að ákveðn-
um veiðum, til dæmis með því að skipta á
veiðiheimildum í mismunandi tegundum.
Nýtt frumvarp
Ríkisstjórnin lýsti því yfir á sínum tíma
að hún vildi fara svonefnda fyrning-
arleið þar sem allur kvóti væri tekinn af
útgerðinni og settur á markað á 20 árum
eða svo. Guðbrandur Hannesson var for-
maður nefndar um málið og hún komst
einróma að þeirri niðurstöðu að vænleg-
ast væri að fara svonefnda sáttaleið, þar
sem hagsmunaaðilar kæmu að útfærslu
málsins. Kjarasamningar voru dregnir um
nokkrar vikur með ærnum tilkostnaði fyr-
ir atvinnulífið í því skyni að ríkisstjórnin
hyrfi frá kollsteypu í málinu. Niðurstaðan
virðist hafa orðið sú að báðar orustur hafi
tapast.
Lögð hafa verið fram drög að frum-
varpi um breytingar á lögum um stjórn
fiskveiða. Þar segir, að sögn Fréttablaðs-
ins, að með gerð tímabundinna nýtingar-
samninga sé rofið hið meinta eignar-
réttarlega samband veiðiheimilda. Það
sé tvímælalaust mikilvægasta atriðið sem
frumvarpið feli í sér. Í því er skýrt tekið
fram að nytjastofnar á Íslandsmiðum séu
í þjóðareign og að sala á auðlindinni eða
varanlegt framsal sé óheimilt. Samningar
um nýtingarleyfi verða í upphafi að jafn-
aði til fimmtán ára en leyfishafi eigi rétt
á viðræðum um endurskoðun og hugs-
anlega framlengingu samningsins um átta
ár.
Hér er um mjög veigamiklar breyt-
ingar að ræða. Þetta þýðir að þeir sem
hafa keypt kvóta hafa í raun keypt kött-
inn í sekknum, því að veiðiheimildir sem
áttu að vera varan legar verða í raun aðeins
tímabundnar. Veiðigjaldið hækkar jafn-
framt og verður í framtíðinni tvöfalt það
sem áður var. Þetta er í sjálfu sér það sem
auðveldast er að ná sátt um. Hækkunin er
úr 9,5 prósentum í 19 prósent af aflaverð-
mæti. Þá er gert ráð fyrir að tekjur af veiði-
gjaldi skiptist þannig að 50 prósent renni
í ríkissjóð, 30 prósent til sjávarbyggða og
20 prósent til þróunar og markaðsmála í
sjávarútvegi.
Árni Vilhjálmsson, stjórnarformaður
Granda, sagði í fyrra í Vísbendingu (15.
tbl.): „Ef það sjónarmið vegur þungt að
baki yfirlýstum áformum um innköllun
veiðiheimilda að ná meira fé út úr sjáv-
framhald á bls. 4