Vísbending - 09.01.2012, Blaðsíða 1

9. janúar 2012
2. tölublað
30. árgangur
ISSN 1021-8483
1Miklar deilur hafa verið í Evrópusambandinu um
nýjan skatt á
fjármagnsfærslur.
Nú þykir það við hæfi
að stjórnir fyrirtækja
fari yfir störf sín á
hverju ári.
Það er því gagnlegt í
upphafi árs að birta
spurninga lista með þeim
atriðum sem fara skal yfir.
Laun seðlabankastjóra
voru lækkuð þegar Már
Guðmundsson tók við.
Áður var þessu öfugt farið.
3
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
V Í S B E N D I N G • 2 . T B L . 2 0 1 2 1
2 4

Þegar David Cameroon beitti neitunarvaldi gegn sameiginlegum aðgerðum Evrópusambandsins
vakti aðgerðin sjálf mesta athygli en minna
fór fyrir því að ræða hvað það var sem
hann hafnaði. Cameroon vildi að breski
fjármálamarkaðurinn væri undanþeginn
„ákveðnum reglum“. Ein af þeim hug-
myndum sem sett hafa verið fram er að
settur verði skattur á fjármagnsfærslur
(e. financial transactions), afbrigði af
svonefndum Tobin-skatti. Hér á eftir verður
fjallað um kosti og galla skatta af þessu tagi.
Hugmynd Tobins
James Tobin var bandarískur hagfræðingur
sem kenndi bæði við Yale og Harvard
háskóla og fékk Nóbelsverðlaun í hagfræði
árið 1981. Tobin naut mikillar virðingar og
var meðal annars einn af efnahagsráðgjöfum
Kennedys Bandaríkjaforseta. Upprunaleg
hugmynd hans var að setja skatt á
gjaldeyrisviðskipti. Í hvert sinn sem skipt er
úr einum gjaldmiðli í annan yrði greiddur
ákveðinn skattur eða gjald af fjárhæðinni
sem skipti um hendur. Hug mynd hans
var sú að slíkur skattur myndi auka
stöðugleika í gengi gjaldmiðla eftir að Nixon
Bandaríkjaforseti tilkynnti að dalur inn væri
ekki lengur tengdur gullfæti. Skatt urinn
myndi letja spákaupmenn sem fara frá einni
mynt í aðra með von um skammtíma gróða.
Tíðar hreyfingar gætu orðið til þess að
skerða gróðann af tilfærslum þeirra mikið.
Það er fróðlegt fyrir Íslendinga að ein af
ástæðunum sem Tobin gaf upp var að með
slíkum skatti myndu fjárfestar hika við
að færa sig alltaf í það land sem greiddi
hæstu vextina. Enn situr þjóðin uppi með
„hræddar krónur“ fólks sem lét glepjast
af háum vöxtum Seðlabankans sem vildi
halda uppi sjálfstæðri peningastefnu. Tobin
benti einmitt á slík dæmi frá Rússlandi og
Mexíkó. Kannski hefði Tobin-skattur dregið
kjark úr einhverjum og þannig minnkað
bæði vanda hans og Íslands. Auk þess benti
hann á alvarlegar afleiðingar af gengisflökti
Er skattur á fjármagnsfærslur
lausn á vanda Evrópu?
á verðbólgu, atvinnustig og eftirspurn. Á
þessu væru tvær lausnir: Sameiginlegur
gjaldmiðill og fjármálastefna, sem hann
taldi ákjósanlegt, eða skattur af því tagi sem
hann setti fram með trega að eigin sögn.
Útvíkkaður skattur
Það er athyglisvert að hugmyndirnar um
Tobin-skatt koma nú fram í nýrri mynd
til þess að bjarga svæði sem hefur þegar
tekið upp sameiginlegan gjaldmiðil (en
ekki samræmda hagstjórn í raun). Nú
ganga hugmyndirnar út á að taka skatt af
öllum fjármagnsfærslum, þ.m.t. kaupum
á hlutabréfum, skuldabréfum, gjaldeyri og
framvirkum samningum. Rætt hefur verið
um að skatturinn sé 0,1% af hverjum við-
skiptum með hlutabréf og skuldabréf en
0,01% á afleiðuviðskiptum. Olli Rehn,
efnahagsstjóri Evrópusambandsins, sagði í
viðtali við BBC að það væri sanngjarnt að
bankar og fjármálafyrirtæki sem bæru mikla
ábyrgð á vandanum tækju þannig þátt í að
leysa hann.
Miðstöðvar fjármála í Evrópu eru London
og Frankfurt og þar myndi slíkur skattur
hafa langmest áhrif. Það er athyglisvert
að Bretar snúast hart gegn honum meðan
Þjóðverjar eru ásamt Frökkum helstu
talsmenn hans. Engum dylst óvild Sarkozys
í garð Cameroons og orðaskipti undanfarna
daga benda til þess að sú óvild sé gagnkvæm.
Cameroon sagði að Bretar myndu ekki taka
upp slíkan skatt nema hann yrði settur á
um allan heim. Hins vegar væri Frökkum
heimilt að taka hann upp einum og sér.
Hugmyndin er auðvitað sú að skatturinn
dregur úr viðskiptum (sem að hluta til var
hugmynd Tobins) og ef hann er aðeins
settur á í sumum löndum er ljóst að
umsvifin munu færast til þangað sem gjaldið
er lægst. Þetta segir sig sjálft í alþjóðlegu
fjármálaumhverfi. Hluti af þeim aðgerðum
sem t.d. Bandaríkjamenn hafa gripið til eftir
hrunið er að þjarma að skattaskjólum og
felulöndum þar sem auðmenn hafa getað
falið misvel fengið fé. Evrópusambandið
gengur út á það að allir fylgi sömu reglum,
einmitt í því skyni að efla viðskipti.
Er skatturinn raunhæfur?
Tobin sjálfur áttaði sig á því að það yrði
nánast ómögulegt að setja skatt af þessu
tagi á nema allar þjóðir gerðu það samtímis.
Þess vegna taldi hann að skatturinn væri
fyrst og fremst fræðilegt innlegg líkt og
Laffer-kúrfan svonefnda sem sýnir að
tekjur ríkisins geta aukist ef skattprósentan
lækkar. Tobin var hugsjónamaður og vildi
að skatturinn rynni til alþjóðastofnunar eins
og AGS eða Alþjóðabankans. Sjálfur sagði
hann að skattur á gjaldmiðlatilfærslur væri
í raun runninn undan rifjum Keynes, sem
hefði lagt til fjármagnsfærsluskatt árið 1936,
þannig að skatturinn er kominn í hring.
Svíar reyndu á sínum tíma að setja skatt á
ákveðin skuldabréfaviðskipti. Jafnvel í þeirri
paradís skattheimtumannsins mistókst
skattlagningin algerlega og tekjur urðu
innan við 5% af því sem upprunalega
var gert ráð fyrir. Allir sem gátu hættu
viðskiptum af því tagi sem skatturinn náði
til eða færðu þau til annarra landa.
Þó að Tobin-skatturinn sé settur til höfuðs
spákaupmennsku er bent á það að engin
leið sé að skilja á milli hennar og „eðlilegra“
viðskipta. Því yrði hann byrði á þeim sem
þyrftu að stunda viðskipti sem ekki eru
í eðli sínu til þess að auka áhættu í öllu
fjármálakerfinu. Eins og aðrir skattar hefur
hann áhrif á hegðun þeirra sem þurfa að
greiða hann og margir munu feta í fótspor
Svía og finna leiðir framhjá honum.
Stjórnmálamenn sjá að er vinsælt meðal
kjósenda að skattleggja fjármálastofnanir,
en Cameroon hefur á móti náð fylgi
með því að sýna sjálfstæði gagnvart
„evrópska skrifræðinu“ með því að verja
„hagsmuni Breta“. Þess vegna er ólíklegt
að skattur af þessu tagi verði samþykktur í
Evrópusambandinu öllu og þar með verða
önnur ríki tregari til slíkrar skattlagningar, ef
þau sjá fyrir sér að fjármálaviðskipti flytjist í
auknum mæli til London.