Vísbending - 12.11.2012, Blaðsíða 4

4 V Í S B E N D I N G • 4 5 T B L 2 0 1 2
háum raunvöxtum ofan á verðtrygginguna.
En segjum að lán hefðu verið óverðtryggð
og borið vexti Seðlabankans á árunum
2008-10. Lánþegar hefðu þurft að greiða
vextina sem fóru upp í 21% á þessum
tíma. Sá sem skuldaði 20 milljónir hefði
þá þurft að borga yfir fjórar milljónir á
einu ári, aðeins í vexti. Langflestum hefði
reynst þetta ofviða og þeir hefðu þurft
að fá að bæta stærstum hluta vaxtanna á
höfuðstólinn. En þetta er einmitt það sem
verðtryggingin gerir, þannig að staðan væri
alls ekki betri. Vandinn er fyrst og fremst
verð bólgan en ekki verðtryggingin.
Sanngirnisrök mæla með því að reynt
verði að leysa vanda þeirra sem skulda mest
með því að lækka greiðslubyrði. Þeim sem
skulda meira í húsum sínum en þeir eiga
verði leyft að skila húslyklunum og vera
þannig lausir allra mála. Skynsemisrök mæla
með því að horft sé heildstætt á þennan
vanda því að þjóðfélagið líður fyrir hann.
Hann verður aldrei minnkaður ókeypis
og eiginfjárvandinn aldrei bættur að fullu.
Á það ber þó að líta að þegar ríkið ákvað
að tryggja innistæður í bönkunum talaði
enginn um það hver ætti að borga. Hver
greiddi fyrir gjaldþrot útrásarvíkinga upp
á tugi eða hundruð milljarða króna? Allt
gerist slíkt með eignatilfærslum, frá þeim
sem eiga til hinna sem skulda. Ef ríkið tekur
á sig að lækka skuldir hækkar það skatta í
framtíðinni. En hinu má ekki gleyma að
vanskil hafa aukist og í mörgum tilvikum
væri lækkun lána aðeins viðurkenning á
þegar orðnum hlut. Lánardrottnar væru bara
að viðurkenna staðreyndir.
Aðrir sálmar
Gamli sorrí gráni
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575.
Net fang: visbending@heimur.is.
Prentun: Heimur. Upp lag: 700 eintök.
Öll réttindi áskil in. © Ritið má ekki afrita
án leyfis út gef anda.
framhald af bls. 1
Þátttaka í prófkjörum hefur verið fremur dræm að undanförnu.
Niðurstaðan er þannig að fyrrverandi
þingmenn hafa lent í efstu sætum og
lítið hefur sést af nýjum stjörnum.
Í sjálfu sér er þetta ekki óvenjulegt.
Oftast hefur endurnýjun orðið þannig
á þingi að frambjóðendur hafa byrjað
sem varaþingmenn og unnið sig upp
þegar hinir urðu sendiherrar eða fóru á
elliheimili. Svo er reyndar eitthvað um að
fólk hefur dottið inn án annars tilefnis en
að vera í framboði.
Sjálfstæðismenn fengu yfirleitt fremur
lítið fylgi á Austurlandi. Þegar blaðamaður
hringdi í Sverri Hermannsson daginn eftir
einhverjar kosningar og sagði: „Og Egill
komst inn“, er sagt að Sverrir hafi svarað:
„Hvaða andskotans Egill?“ Engum hafði
dottið í hug að Egill á Seljavöllum kæmist
inn sem annar maður á lista flokksins. Svo
oft komst Egill inn við ótrúlegar aðstæður
að einhverjum varð að orði: „Skyldi hann
þurfa að bjóða sig fram?“
Aðrir hafa hins vegar sóst hart eftir
þingsæti og ekki náð. Meðal þeirra er
Ólafur Ragnar Grímsson, sem bauð sig
fram þrisvar án þess að ná kjöri, árin
1974, 1983 og 1987. Í seinni tvö skiptin
tapaði flokkurinn og missti sæti sem
Ólafur var í og hafði áður verið þingsæti.
En fall er fararheill. Að því kom að sá
sem fyrir ofan hann var ákvað að hætta
og Ólafur færðist upp. Stöku sinnum
koma inn nýir frambjóðendur með
hvelli. Vilmundur Gylfason vann frækinn
sigur í prófkjöri árið 1978 og kom
Alþýðuflokknum svo upp í 14 þingmenn
af 60. Davíð Oddsson og Björn Bjarnason
náðu 1. og 3. sæti í prófkjöri í Reykjavík
1991 og þannig má telja nokkur dæmi.
Hitt er miklu algengara að þingmenn nái
inn á þolinmæðinni.
En þó að endurnýjun virðist lítil í
fyrstu prófkjörum er útlit fyrir að kom-
andi þing verði eitthvert hið reynslu-
minnsta frá endurreisn alþingis. Í
mesta lagi 25% þingmanna munu hafa
setið lengur en sex ár eftir kosningar.
Heppilegast væri að blanda saman fólki
með ferskar hugmyndir og þeim sem
þekkinguna hafa. Alþingi fer nú í gegnum
svipað ferli og atvinnulífið á árunum
2004-8 þar sem reynsla var lítils metin.
Allir þekkja afleiðingarnar. bj
Mynd 2: Eiginfjárhlutfall þess sem keypti
íbúð í janúar árið 2007 eftir stofnframlagi
eiginfjárhlutfall þeirra nú milli 10 og 20%.
Þeir hafa tapað frá 50 til 75% af því sem þeir
áttu upphaflega.
Því má þó ekki gleyma að í mörgum
tilvikum hafa lánastofnanir boðið upp á
greiðsluaðlögun, frystar greiðslur og fleira.
Þessi ráð breyta því ekki að skaði fólks
er mikill. Það á ekki að fara með fólk sem
skuldar peninga eftir hagkerfishamfarir eins
og glæpamenn eða bónbjargarlýð.
Mynd 2 sýnir hve mikið (eða lítið) er eftir
af eiginfé þeirra sem keyptu íbúð í ársbyrjun
2007 og tóku verðtryggt lán. Staðan í raun
getur verið annað hvort heldur betri eða
verri. Þeir sem hafa greitt samviskusamlega af
láninu eiga heldur meira. Þeir sem ekki hafa
einu sinni greitt vextina eru verr staddir. Svo
má ekki gleyma því að íbúðir hafa hækkað
eða lækkað mismikið. Sumir þeir verst settu
hafa farið svonefnda 110% leið og skulda því
„aðeins“ 10% meira en þeir eiga.
Vandinn í raun
Þessar tölur eru vissulega gremjulegar,
en þær segja ekki alla sögu. Slæm eigin-
fjárstaða húseigenda núna skýrist meira
af háu íbúðaverði á árunum 2005-8 en
hækkun lánskjaravísitölunnar. Á mynd
1 sést líka hvernig eiginfjárstaðan væri ef
lán hefðu fylgt launavísitölu (blár ferill).
Eiginfjárstaða þeirra sem áttu 40% í íbúð-
inni þegar þeir keyptu á árunum 2006-8
væri nú 20-25%.
Margir telja að vandinn verði leystur
með því að afnema verðtryggingu. Það er
vissu lega rétt að það orkar mjög tvímælis
að lán sem eru verðtryggð skuli vera með
Myndin sýnir að sá sem upprunalega átti 70% í íbúðinni og tók verðtryggt lán á nú tæplega 60%,
ef hann hefur bara borgað vexti. Sá sem átti 25% eða minna í upphafi hefur tapað öllu. Heimild:
Útreikningar Vísbendingar.