Vísbending - 07.01.2013, Blaðsíða 3

V Í S B E N D I N G • 1 T B L 2 0 1 3 3
draga úr kostnaði í heilbrigðiskerfinu sem
er það dýrasta í heiminum.
Aðgerðir
Um áramótin var vandanum í raun
frestað um tvo mánuði eða fram að því
að Bandaríkin rekast næst upp undir
skuldaþakið. Skattar voru sem kunnugt
er hækkaðir á þá sem hafa meira en 400
þúsund dali í árslaun (um 50 milljónir
króna) auk þess sem nokkrar aðrar
breytingar voru gerðar, án þess þó að
nein grundvallarbreyting yrði á skuldinni
eða hallanum. Skuldin í heild skiptist í
tvennt, annars vegar beina skuld vegna
ríkisskuldabréfa sem eru í eigu fjárfesta
innan og utan Bandaríkjanna og hins
vegar skuldbindingar, einkum vegna
almannatrygginga. Beina skuldin er um
2/3 hlutar heildarskuldarinnar.
Ríkið fór reyndar upp í þakið strax
þann 7. janúar, en þingið hefur tveggja
mánaða frest til aðgerða. Ef ekkert er að
gert stoppa ríkisstofnanir og ekki er hægt
að greiða út bætur almannatrygginga.
Þverstæðan er sú að ef þingið lætur
núverandi lög gilda áfram mun hallinn
minnka og skuldirnar lækka. Ýmiss konar
tímabundnar frestanir og undanþágur
valda því að líklegast er að skuldirnar
aukist um 17% af VLF á næsta áratug.
Færi þingið hins vegar í frí og léti
fjárlaganefndar fulltrúadeildarinnar, sem
síðar varð varaforsetaefni Romneys. Á
fundinum fór forsetinn svo háðulegum
orðum um andstæðinga sína sem fannst
eins og hann hefði leitt þá í gildru til þess
að niðurlægja þá.
Hengiflugið
Þegar Bandaríkin voru um það bil að
rekast upp undir skuldaþakið svonefnda í
ágúst 2010 sömdu flokkarnir um að setja
á stofn enn eina nefndina til þess að reyna
að ná sáttum um nauðsynlegar aðgerðir.
Til þess að tryggja að báðir flokkar hefðu
ríka ástæðu til þess að semja var ákveðið,
að ef ekki næðist samkomulag um
aðgerðir fyrir árslok 2012 myndu skattar
hækka og útgjöld minnka, meðal annars
til hersins og heilbrigðismála. Í febrúar
2012 notaði seðlabankastjórinn Ben
Bernanke fyrst orðalagið „hengiflug“ til
þess að lýsa þeim vanda sem þjóðfélagið
gæti lent í ef ekki næðust samningar.
Hækkandi skattar og minni ríkisútgjöld
munu draga úr krafti efnahagslífsins og
margir hagfræðingar óttast að með því
móti gæti hagkerfið dregist saman, þvert á
það markmið sem flestir eru sammála um.
Aðrir hafa bent á það að skattar séu
ekkert sérstaklega háir í Bandaríkjunum
og útgjöld til hermála dragi úr hagvexti til
lengri tíma litið. Jafnframt lýsi það mikilli
uppgjöf að ekki sé leitað leiða til þess að
Mynd 1: Skuldir bandaríska ríkisins sem
hlutfall af vergri landsframleiðslu 1929-2012
Bandaríkjamenn frestuðu
ákvörðunum
Eftir að heimsbyggðin hafði staðið á öndinni yfir svonefndu fjárhagslegu hengiflugi sem
Bandaríkin áttu að fara framaf um
áramótin tók þingið loks á sig rögg og
ákvað um áramótin að gera ekki neitt.
Líklega hefur úrræðaleysi bandarískra
stjórnmálamanna sjaldan birst jafn
dapurlega og þessa daga. Þrátt fyrir það
að enginn efist um að þeir beri ábyrgð á
því að leysa vandann virðist bandarískum
stjórnmálamönnum algjörlega ofviða að
semja um lausn.
Langur aðdragandiÍ bók sinni The Price of Politics sem
kom út síðastliðið sumar rekur Bob
Wood ward aðdragandann að þessari
löngu stjórnmálakreppu. Saga hans hefst
um það leyti sem Obama tók við árið
2009. Fyrstu tvö árin í embætti studdist
Obama við meirihluta demókrata í
báðum deildum þingsins. Samkvæmt
bókinni má rekja stóran hluta vandans
til þess tíma, því að þá vildu fylgismenn
forsetans ekkert af repúblikönum vita.
Starfsmannastjóri Hvíta hússins, Rahm
Emanuel, sem nú er borgarstjóri í Síkagó,
var afar hrokafullur og taldi að í ljósi þess
að forsetinn hefði meirihluta þingmanna
að baki sér væri engin ástæða til þess að
semja um stórmál. „Fari þeir fjandans til,
við höfum atkvæðin!“ var viðkvæði hans.
Þegar repúblikanar endurheimtu
meirihluta sinn í fulltrúadeildinni í
kosningum haustið 2010 var þeim alls
ekki í huga nein auðmýkt gagnvart
forsetanum. Þeir voru staðráðnir í að sýna
honum að nú hefðu þeir atkvæðin sem
þurfti. Það einfaldaði ekki málið að stór
hluti þeirra hafði undirritað loforð um að
hækka aldrei skatta. Þeim eru eflaust enn
í fersku minni háðsglósurnar sem George
Bush eldri varð fyrir þegar hann braut
loforð sitt um „enga nýja skatta.“
Í bókinni er rakið hvernig hver
hópurinn á fætur öðrum reynir að
semja um að minnka skuldir ríkisins
án nokkurs árangurs. Woodward telur
að forsetinn eigi þar mikla sök. Hann
hafi gefið til kynna að hann væri til í að
draga úr útgjöldum á ýmsum sviðum
en svo dregið í land. Sérstaklega er sagt
frá ræðu sem hann flutti vorið 2011
og bauð forystumönnum repúblikana,
meðal annars Paul Ryan, formanni
Heimild: About.com/US economy
framhald á bls. 4