Vísbending - 10.06.2013, Blaðsíða 2

2 V Í S B E N D I N G • 2 3 T B L 2 0 1 3
sem vilja leigja út húsnæði til skamms tíma
og þeirra sem vilja kaupa slíka þjónustu með
aðstoð vefsíðu. Útleigt herbergi getur verið
inn á heimili leigusala, en getur einnig verið
sjálfstætt rými fjarri heimili hans. Takmarkað
er hversu auðvelt er að ná í leigusala,
þó að yfirleitt sé hægt að nálgast hann í
síma. Útleigða rýmið þarf að hafa allt sem
venjulegt hótelherbergi hefur. Höfundur
hefur leigt stúdíóíbúðir sem verða að teljast
mjög vel búnar af húsbúnaði til daglegs
lífs. Jafnframt voru ítarlegri leiðbeiningar
um hvar hægt væri að nálgast þjónustu og
áhuga verða staði en undirritaður hefur séð
á nokkru hóteli. Boðið er upp á vikuleg þrif
ef dvalið er lengi. Þrif eru á ábyrgð leigusala,
en leigutaka heimilt að munda ryksugu og
kúst að vild. Gistimiðlunarþjónustan tekur
6-12% þóknun fyrir að sína vinnu. Fyrir
þá greiðslu fá báðir aðilar tryggingu fyrir
að greiðsla verði innt af hendi og að útleigð
aðstaða standist lágmarkskröfur.
Ósanngjörn samkeppni?
Eins og fyrr segir telja spænskir hóteleigendur
sig þegar tapa fé vegna samkeppninnar við
AirBnB. Þeir benda á, líklega réttilega, að
nokkur hluti leigusala standi ekki skil á
tilskildum opinberum gjöldum. Eigendur
vefsins taka það vandamál alvarlega og
segjast vinna með skattayfirvöldum.
Ef horft er til þeirra breytinga sem hafa
orðið á rekstrarlíkani flugfélaga undanfarin
20-40 ár verður að teljast líklegt að hótel-
þjónusta eigi eftir að ganga í gegnum
svipaðar breytingar. Hótel framtíðarinnar
munu hafa lágmarks starfsmannafjölda.
Gistigjald verður greitt fyrirfram á netinu
og því lítil þörf á að manna afgreiðslu
allan sólarhringinn. Herbergi verða þrifin
eftir að gestir eru farnir, þeir nálgast auka-
búnað á borð við viðbótarhandklæði og
matarföng og drykki sjálfir, annaðhvort í
verslun eða veitingastöðum innan hótelsins
eða utan þess. Morgunverður verður seldur
sérstaklega.
Í stuttu máli sagt, hætt verður að líta á
ferðalanginn sem aðalsmann án þjónustuliðs.
Ekki er sjálfgefið að umbreytingin taki 20
ár! Og sjálfsagt munu þekkt nöfn í hótel-
heiminum hverfa og önnur ný ná fótfestu,
rétt eins og gerðist í flugheiminum.
Lækkandi flugfargjöld hafa ýtt stórlega undir
ferða lög. Eigum við að spá því að lækkun
gisti gjalda muni verða til þess að fjölga
ferðum og gistinóttum enn frekar?
Mörg flugfélög sem voru stórveldi fyrir
1970 heyra nú sögunni til, önnur hafa verið
í greiðslustöðvun árum og jafnvel áratugum
saman! En EasyJet, Rayanair, Norwegian og
fleiri sem byggja á sömu rekstrarhugmynd
hafa náð talsverðri markaðshlutdeild.
Lávarðar á ferð?
Flestir ferðalangar þurfa á gistingu að halda
á ferðum sínum. Hún er skipulögð eftir
sama 19. aldar líkani og ferðalög með flugi
voru fyrir 1970. Ferðamaðurinn er álitinn
ósjálfbjarga aðalsmaður sem hefur þurft að
skilja stóran hluta af þjónustuliðinu eftir
á herragarðinum. Því býður hótelið upp á
þjóna sem hlaupa í skarðið, búa um rúmið,
skipta um handklæði, eru sífellt með ryksugu
á lofti og koma hlaupandi með morgunmat
og drykki ef eftir er kallað. Alveg eins og
heima á herragarðinum.
Vissulega eru til hótel sem leggja áherslu
á að þjóna þeim hluta ferðamanna sem
greiða reikninga sína sjálfir. Þjónusta þessara
hótela er svipuð og á almennu farrými hjá
fullþjónustuflugfélögunum: Heldur minni
en hjá dýrari hótelum, en samt mikil og
kostnaðarsöm. Undantekning eru amerísk
vegahótel (mótel) sem fyrst og fremst þjóna
þeim sem þurfa næturhvíld á löngum akstri.
Breiðist byltingin út?
Samanburður á aðstæðum á hótelmarkaði
og flugmarkaði gefur tilefni til þess að
ætla að byltingar sé fljótlega að vænta á
þeim fyrrnefnda, bylting sambærileg þeirri
sem hefur gengið yfir hinn. Meginhluti
umframþjónustu sem hótel bjóða upp á er
þess eðlis að viðskiptavinurinn getur hæglega
sinnt henni sjálfur. Flestir búa um rúmið
sitt dags daglega og þurfa ekki sérstaka
hjálp við það á ferðalögum, þeir geta sótt
sér hreint handklæði í afgreiðslu, ef þurfa
þykir og geta brugðið sér út á bar ef nauðsyn
krefur. Mörgum er jafnvel ami af hlaupum
þjónustufólks inn og út af herbergjum að
morgni dags. Því eru líklega meiri mögu-
leikar m.v. núverandi þjónustustig á því að
skera niður þjónustu í hótelstarfsemi en í
flugrekstri. Merki eru um að þessi þróun sé
þegar hafin.
Í enskri útgáfu spænska dagblaðsins El
País þann 30. maí s.l. er greint frá áhyggjum
spænskra hótelhaldara af vexti og viðgangi
gistimiðlunarþjónustunnar AirBnB (e.
airbed and breakfast). Þjónustan var stofnuð
árið 2008 og kemur á sambandi milli þeirra
Gott eða gamaldags
rekstrarlíkan hótela?
Undangengin 20-40 ár hefur rekstrar-líkani flugfélaga verið snúið á hvolf. Umturnunin er oft talin hafa hafist
með rekstri Southwestern Airlines í Banda-
ríkjum Norður Ameríku árið 1971. Á þeim
tíma byggðu flest stærri flugfélög rekstur sinn
í kringum miðstöð (e. hub). Stærsti hluti
tekna kom frá farþegum á viðskiptafarrými
(höfundur hefur setið í einni af þremur
sætaröðum á almennu farrými í flugi
SAS milli Óslóar og Kaupmannahafnar).
Farþegar á viðskiptafarrými borga yfirleitt
ekki farmiða sína sjálfir. Samkeppni milli
flugfélaga fólst því í því að bjóða sem hæst
þjónustustig bæði á jörðu niðri (betri stofur
og umsjón farangurs á millilendingarstað,
vildarpunktasöfnun) og í háloftunum
(ókeypis drykkir, val af vínlista og matseðli,
afþreyingarkerfi, andlitsþvottaklútar eftir
flugtak). Þessi þjónusta er öll dýr og verð
farmiða í samræmi við það. Stóru flugfélögin
buðu og bjóða upp á ferðir á almennu
farrými, með aðeins lægra þjónustustigi
og mun lægra fargjaldi. En verð farmiða
á almennu farrými þarf engu að síður að
standa undir þjónustu á borð við flokkun og
flutning farangurs á millilendingarstöðum,
afþreyingar kerfi, flókin sætabúnað,
umbókunar kostnað vegna seinkana o.s.frv.
Byltingin
Bylting lágkostnaðarflugfélaganna fólst í
því að minnka þjónustu, bjóða aðeins upp
á eitt farrými, einfalda sæti (ekki er hægt að
halla sætum í flugvélum Rayanair og þau
eru fljótþrifin), flug er ekki skipulagt um
miðstöð, farþegar þurfa sjálfir að skipuleggja
millilendingar og sjá um að koma farangri
milli flugfélaga á millilendingarstað, ekki er
boðið upp á aðra afþreyingu en auglýsingar
og flugþjónar eru sölumenn sem selja allt
frá súpubolla til lestarfarmiða á áfangastað.
Greiða þarf sérstaklega fyrir hverja tösku
og jafnvel handfarangur líka. Farþegi
borgar sjálfur þurfi að umbóka vegna tafa.
Fyrir bragðið geta þessi félög boðið upp á
ferðir frá A til B fyrir miklu lægra verð en
fullþjónustuflugfélögin. En það getur verið
tafsamt að komast frá A til C með lággjalda-
flug félögum ef fyrst þarf að fara til B áður en
farið er til C.
Þórólfur Matthíasson
Prófessor í hagfræði við Háskóla
Íslands