Vísbending - 24.06.2013, Blaðsíða 4

4 V Í S B E N D I N G • 2 5 T B L 2 0 1 3
Aðrir sálmar
Siðferði og hagfræði
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575.
Net fang: visbending@heimur.is.
Prentun: Heimur. Upp lag: 700 eintök.
Öll réttindi áskil in. © Ritið má ekki afrita
án leyfis út gef anda.
Frá virkjun Orkuveitunnar á Hellisheiði fer afl þverrandi. Sumir
eru hissa, aðrir svara snúðugt og flestir
hrista höfuðið. Jóhannes Zoëga var hita-
veitu stjóri í 25 ár. Í Æviminningum
sínum segir hann:
„Fræðimennirnir líta á jarðvarmann
sem námu. Náman er varmaorkan í
svokölluðum grunngeymi, sem eru
efstu 2.000 metrarnir af berglögum
jarðhitasvæðisins. Þeir gera ráð fyrir
varmastreymi frá djúpgeymi sem eru
berglögin undir grunngeyminum.
... Þetta krefst þess að orka svæðisins
verði vel nýtt og sem minnstu kastað
á glæ. Nesjavellir eru fyrst og fremst
framtíðarorkulind fyrir hitaveituna. Afl
virkjunarinnar þarf því að miðast við
þörf hennar og rafmagnsframleiðslan
að takmarkast við það sem samsvarar
hitaveituaflinu hverju sinni. Ég tel
sjálfsagt að nota bakrennslisvatn hita-
veitunnar í stað kaldvatns frá Grámel.
Á þennan hátt má nýta 80-90% hrá-
varmans og njóta jarðhitans langt fram á
næstu öld.
Nú hefur stjórn Orkuveitunnar snúið
þessu við, ákveðið að reisa 120 MW
raforku ver sem notar 800-900 MW
hrávarma í allt að 20 ár sem grunnafl í
8.000 stundir á ári og nýta aðeins hluta
afgangs orkunnar fyrir hitaveitu. Með
þessu móti er aðeins þriðjungur hrá varm-
ans nýttur, tveimur þriðju er fleygt, og að
þrjátíu árum liðnum er holu aflið orðið
helmingur þess sem það var í byrjun.
Mestallt rafmagnið er selt til stór iðju
og vafasamt er að verðið standi undir
framleiðslu kostnaði. Tapið er aðallega
í formi heits vatns sem rennur niður í
Nesjahraunið, engum til gagns. Eftir
nokkra áratugi með sama háttalagi má
búast við því að afl virkjunarinnar fari
að minnka verulega, og nokkrir áratugir
eru ekki langur tími í sögu hitaveitu eða
borgar. Þá slaknar á hitanum, varminn
í jörðinni gengur til þurrðar. Vatnið
sem streymir gegnum heit berglögin
og er notað í orkuverinu ber með sér
varmann úr berginu sem kólnar um leið.
Ef kæling þess er örari en varmastreymið
frá djúpgeymi jarðhitasvæðisins minnkar
aflið smám saman. Öll sóun jarðvarmans
stríðir á móti hagfræðilegum og siðferði-
legum sjónarmiðum.“ bj
framhald af bls. 3
Breytur Metið gildi t-próf
Fasti -27.68 -4.38
Raungengi 0.26 4.77
VLF 0.002 0.62
Háð breyta: afgangur ríkissjóðs sem % af VLF
Athuganir: 33
R-squared = 0.45
Hærra raungengi fer saman með betri afkomu ríkissjóðs en stuðull við VLF er ekki
marktækur frá núlli.
7 Hér ber hæst erlend lán Orkuveitunnar, sveitarfélaga og Landsbanka Íslands.
Nú nýverið skilaði ráðgjafarhópur iðnaðar- og viðskiptaráðherra um
lagningu sæstrengs til Evrópu skýrslu um
athuganir sínar. Hugmyndin snýr að því
að Íslendingar selji raforku til Bretlands í
gegnum streng.
Þetta er ekki í fyrsta sinn sem komið
hafa upp hugmyndir um orkuútflutning
af þessu tagi. Fyrir um tuttugu árum voru
svipaðar hugmyndir uppi, en á þeim tíma
voru þær algjörlega óraunhæfar vegna
tæknierfiðleika. Skýrslan ber nokkurt
merki um svonefnd My Fair Lady-áhrif
en þar varð prófessorinn ástfanginn af
viðfangsefninu, en slíkt ástand hefur sem
kunnugt er áhrif á dóm greindina.
Niðurstaða nefndarinnar er: „Að svo
komnu máli er því að mati ráðgjafarhópsins
ekki unnt að fullyrða um þjóðhagslega
hag kvæmni þess að leggja sæstreng milli
Íslands og Bretlands. Hins vegar eru
vísbendingar um að slík framkvæmd gæti
reynst þjóðhagslega arðsöm að nokkrum
skilyrðum uppfylltum, m.a. ef tækist að
semja við gagnaðila um hagstæð kjör á
seldri orku með tiltölulega miklu öryggi og
til nokkuð langs tíma.“
Mikil óvissa
Í verkefni af þessu tagi er margvísleg óvissa
og áhætta mikil. Óvissan felst meðal annars
í framkvæmdakostnaði, tæknilegum erfið-
leikum, umhverfisaðstæðum og verði
fyrir orkuna. Það einfaldar ekki málið að
framkvæmdatíminn er langur. Undir-
búnings- og framkvæmdavinna tekur
átta ár þar sem fyrstu þrjú árin fara í
undirbúning. Strengurinn er síðan lagður
á fimm árum og umbreytistöðvar (sem
setja þarf upp við báða enda strengsins)
settar upp á síðustu þremur árum
framkvæmdatímans.
Reiknað er með því að milli 3 og 8
milljarðar króna fari í undirbúningsvinnu,
sem virðist ekki hátt.
Meginhugmyndin er sú að strengur-
inn og umbreytistöðvarnar verði fjár-
magnaðar af erlendum aðilum. Þó er
gefið undir fótinn með það að þetta
kunni að vera heppileg fjárfesting fyrir
Landsnet (ríkisfyrirtæki) eða lífeyrissjóði.
Sæstrengurinn er 700-900 MW og 1.000-
1.200 km langur. Heildarkostnaður er
áætlaður á bilinu 288-553 milljarðar
króna. Hér munar mjög miklu sem sýnir
hve óvissan er mikil.
Gert er ráð fyrir því að reisa þurfi
virkjanir til að framleiða 3 TWst af
rafmagni á ári vegna verkefnisins. Þar
af gefa vatnsaflsvirkjanir 0,75 TWst,
jarðvarmavirkjanir 1,5 TWst og vindmyllur
0,75 TWst. Lýsa má miklum efasemdum
um svo stórar jarðvarmavirkjanir, en
væntanlega væri hægt að virkja fleiri vatns-
föll. Reiknað er með að um 150 milljarða
króna fjárfesting verði innanlands vegna
verkefnisins.

Græðist eitthvað?
Mikil óvissa er um bæði tekjur vegna
raforkusölunnar og kostnað við notkun
strengsins. Tekjurnar eru frá 66 til 91
milljarður króna á ári og greiðslur fyrir
notkun strengsins frá 15 til 62 milljarðar
króna eða nettó afkoma 4 til 76 milljarðar
íslenskra króna á ári og bilið því mjög
breitt. Aukning vergrar landsframleiðslu til
frambúðar er áætluð 0,5-1,2% eða 11-27
milljarðar króna.
Af þessari umfjöllun sést að því fer fjarri
að lagning rafstrengs skili öruggri arðsemi,
áhættan er mikil og hvorki er hægt að mæla
með því að ríkisfyrirtæki né lífeyrissjóðir
komi að því á þessari stundu.
Að leggja kapal