Vísbending - 04.11.2013, Blaðsíða 2
2 V Í S B E N D I N G • 4 2 . T B L . 2 0 1 3
Úr bókinni Frá Hruni og heim, nokkur brot
úr kaflanum um Evrópusambandið. Sumar
millifyrirsagnir eru frá Vísbendingu. Birt
með leyfi útgefanda.
Þrátt fyrir að VG hefði alltaf verið á móti aðild að Evrópusambandinu var Steingrímur því ekki mót-
fallinn að tekist yrði á við málið. Það
var því ekki gegn hans vilja að það var á
verkefna lista ríkis stjórnarinnar þótt hann
hefði vissulega viljað fara hægar í sakirnar
en Samfylkingin og standa öðruvísi að
málum. „Mín hugsun var sú að loks væri
þá hægt að fá einhvern botn í þetta mál
sem hafði hangið svo lengi yfir okkur. Við
skyldum bara láta á þetta reyna.“
Auk formanna og varaformanna
flokkanna tóku Ögmundur Jónasson og
Össur Skarphéðinsson þátt í viðræðunum
um ESB. Össur var utanríkisráðherra
og ESB honum mikið hjartans mál.
Aðspurður segir Steingrímur að Össur
hafi öðrum fremur rekið það áfram.
Jóhönnu hafi verið meira umhugað um
að myndun ríkisstjórnarinnar tækist fljótt
og vel. Samfylkingin hafi vissulega verið
samstiga í afstöðu sinni en fólk gengið
mishart fram.
Spyrjum þjóðina ... ekki
„Hugmynd okkar var að byrjað yrði á
að fara í könnunarviðræður við Evrópu-
sambandið til að athuga hvernig landið
lægi og sjá hvaða kostir væru í stöðunni.
Samfylkingin mátti ekki heyra minnst
á slíkt, við yrðum strax að senda inn
formlega umsókn. Ýmsar leiðir að því voru
þá ræddar. Við vorum hörð á okkar afstöðu
og sögðum að það kæmi ekki til greina að
við hrófluðum við andstöðunni við aðild.
Við lögðum hins vegar til, sem skásta kost
í stöðunni, að leitað yrði álits þjóðarinnar
á hvort sækja ætti um. En þau vildu það
ekki.“
Þótt Steingrímur mæti það svo að
þjóðar atkvæðagreiðsla um hvort hefja ætti
aðildarviðræður væri um margt álitlegri
kostur fyrir VG, var sú leið í raun tvíeggjað
sverð.
„Í ljósi afstöðu flokksins hefði það á
sinn hátt verið þægilegra fyrir okkur en um
leið voru á því annmarkar og ýmsir í okkar
herbúðum höfðu efasemdir um ágæti þess.
Taktískt var þjóðaratkvæðagreiðsla ekki
endilega besta leiðin fyrir flokk sem var í
grundvallaratriðum andvígur aðild vegna
þess að á þessum tíma voru meiri líkur en
minni á að þjóðin hefði samþykkt að fara
í viðræður. Kannanir höfðu þá nokkuð
lengi sýnt að það var meirihlutafylgi við að
fara í viðræður og kanna málið þótt jafnvel
sömu kannanir sýndu að minni hluti var
fylgjandi aðild. Ef sú leið hefði verið valin
og aðildarviðræður hefðu hlotið samþykki
þjóðarinnar hefðum við verið rígbundin af
þeirri niðurstöðu og þurft að fylgja henni
í einu og öllu. Með því að sækja um á
grundvelli ákvörðunar Alþingis væri meira
svigrúm til þess að meta framvinduna og
hverfa frá málinu ef því væri að skipta.
Samfylkingin léði ekki máls á til-
lögunni um þjóðaratkvæðagreiðslu og
eftir mjög harðar viðræður féllumst við
á að utanríkisráðherra legði fram tillögu
um að sækja um aðild. Við áskildum
okkur hins vegar allan rétt til að hverfa frá
stuðningi við viðræður ef mál þróuðust
þannig. Þessi leið samræmdist algjörlega
ákvörðunum landsfundar og það lá fyrir
að allmargir þingmenn í okkar röðum
gátu hugsað sér hana. En það lá líka fyrir
að hún var ekki öllum að skapi og við
gerðum Samfylkingunni ljóst að hver og
einn þingmaður myndi greiða atkvæði í
samræmi við sína sannfæringu. Við vissum
að fjórir eða fimm þingmenn frá okkur
yrðu á móti, þeir gátu bara ekki samþykkt
þetta en óljóst var hvaða stuðning þetta
hefði í öðrum flokkum.“
Samningsmarkmið
Á grundvelli upplýsinga og sjónarmiða
varð til viðamikið nefndarálit þar sem
tilgreind voru nokkur atriði er töldust
meðal grundvallarhagsmuna Íslands
við samnings gerðina. Var svo lögð til sú
breytingar tillaga við upphaflega tillögu
utanríkis ráðherra að ríkisstjórnin skyldi
fylgja þeim sjónarmiðum um verklag og
megin hagsmuni sem fram kæmu í áliti
nefndarinnar. Álitið varð á endanum álit
stjórnarflokkanna og Hreyfingarinnar
en fulltrúar Sjálfstæðisflokksins og
Framsóknarflokksins í utanríkismála-
nefnd skiluðu sérálitum. Vildu báðir
að þjóðaratkvæðagreiðsla færi fram um
hvort hefja bæri viðræður og fulltrúi
Framsóknarflokksins vildi að auki að skýrar
yrði kveðið að orði um samningsskilyrði.
„Álit meirihlutans var mjög vel
skrifað og Árni Þór Sigurðsson vann
þar mjög gott verk,“ segir Steingrímur.
„Þetta var vel valdað og allir hagsmunir
Íslands vel skilgreindir og þeim haldið til
haga. Í álitinu var kveðið á um rækilegt
samráð við utanríkismálanefnd og býsna
víðtækt samráð við hagsmunasamtök
og almenning. Það var líka lögð áhersla
á að ef upp kæmu nýjar aðstæður, ef það
reyndi til dæmis á grundvallarhagsmuni
okkar, þá bæri að fara með það fyrir þingið.
Til frekari áréttingar þessu gaf ég svo
yfirlýsingu við atkvæðagreiðsluna um að
við áskildum okkur allan rétt til að meta
framvindu málsins. Við það hrukku ýmsir
samfylkingarmenn við en ég var bara að
segja hið augljósa og hið sjálfsagða.
Margir fóru offari gagnvart okkur í
þessu máli og það var einkennandi allan
tímann að gagnrýni úr okkar herbúðum
á forystu flokksins eða ríkisstjórnina átti
alltaf greiða leið í Morgunblaðið og helst
á forsíðuna. Þar létu ýmsir sig hafa það
að vitna mánuðum og misserum saman á
kostnað félaga sinna.“
Í þessu sambandi rifjar Steingrímur
upp frétt og raunar atvik frá janúar 2011.
Ástandið í þingflokknum var eldfimt eftir
hjásetu þriggja þingmanna við afgreiðslu
fjárlaga og fór forystan í fundaherferð
um landið til að fara yfir stöðuna með
flokksmönnum og heyra sjónarmið
þeirra. Að loknum félagsfundum voru
opnir almennir fundir. Þingmenn voru
með á fundum í sínum kjördæmum en
í Norðvesturkjördæmi sást þó lítið til
Jóns Bjarnasonar og Ásmundar Einars
Daðasonar. Steingrímur fullyrðir að
tilteknir félagsmenn hafi nánast skipulega
reynt að eyðileggja fundinn á Sauðárkróki
sem haldinn var 14. janúar. Fáir mættu og
Jón og Ásmundur Einar voru fjarstaddir.
„Kannski var fundurinn svona fámennur
af því að menn ákváðu skipulega að sitja
heima.“
Daginn eftir var því slegið upp
í Morgunblaðinu að níu hefðu sótt
félagsfundinn. Í fréttinni sagði að á annað
hundrað manns væru í svæðisfélaginu og
var haft eftir Úlfari Sveinssyni, fundar stjóra
og varaformanni félagsins, að Skag firðingar
hefðu lítinn áhuga á að hlusta á það sem
Árni Þór Sigurðsson hefði fram að færa, en
hann var einn frummælenda. Fundarmenn
hefðu á hinn bóginn lýst stuðningi við Jón
Bjarnason og Ásmund Einar Daðason.
„Þessu var greinilega plantað. Það var
Gott samstarf við Evrópu er
okkur lífsnauðsynlegt