Þjóðlíf - 01.01.1988, Blaðsíða 17

NEYTENDAMAL

.WpBr‘ y' 1 "
• Óhörðnuö börn standa varnarlaus gegn auglýsingaflóðinu
Böm og unglingar
varnarlausir neytendur
ADOLF H. PETERSEN:
egar fjalla skal um neytendamál er af
nógu aö taka þar sem þau mál snerta
okkur öll, allir samfélagsþegnar eru neyt-
endur. En í þessari fyrstu grein ÞJÓÐLÍFS
um þessi mál tel ég aö heppilegast sé aö taka
fyrir börn og unglinga sem neytendur í
víðara samhengi þar sem jólin eru nú nýaf-
staðin.
Auglýsingar hafa hamrað á okkur dag eftir
dag, hve nauösynlegt sé fyrir börnin að eign-
ast hin og þessi leikföng, jafnvel „jólaþroska-
leikfang bamanna í ár,“ geislabyssuna, sem
talin er vera eitt hið allra fáránlegasta fyrir-
brigði sem komið hefur á markaðinn.
Óhörðnuð bömin standa varnarlaus gegn
öllu þessu auglýsingaflóði og spara auglýs-
endur ekki skildinga sína til að ná þeim á sitt
vald án þess að hugsa um afleiðingamar.
Vitaskuld gera þeir sér grein fyrir því að
bömin eiga ekki sjálf fýrir dýrari hlutum,
þess í stað tala þeir til barnanna í gegnum
foreldrana, alla vega að hluta til því mörg
börn hafa einhverja peninga milli hand-
anna.
VIKUPENINGAR BARNA
Algengt er að börn fái vikupeninga frá
foreldrum sínum ef þau hjálpa til á heimil-
inu, t.d. passa yngri systkini og taka til í
herbergjum og er ekkert nema gott um það
að segja. Þannig geta börnin vanist því að
umgangast peninga og fengið hugmyndir um
hvernig unnt sé að safna fyrir dýrum hlutum.
En því miður vilja freistingamar oft verða
mikíar; auglýsingar og félagamir þrýsta mik-
ið á, og bamið langar að kaupa leikfang sem
ef til vill hefur lítið gildi nema þá aðeins í fáein
skipti. Þá er farið í verslunina án fylgdar
foreldris og hluturinn keyptur. Böm eða
unglingar sem vita varla hvað þau eru að
kaupa verða síðan óánægð eða orðin leið á
vömnni eftir fáeina daga, hvort sem um leik-
fang, föt eða eitthvað annað er að ræða.
RÉTTURINN TIL AÐ SKILA VÖRU
Á hinum Norðurlöndunum eru til reglu-
gerðir um vemd barna og unglinga innan 18
ára aldurs sem keypt hafa vömr án samráðs
við foreldra. Þar segir m.a. að foreldrar hafi
rétt á því að skila vömnni ef þeir hafa ekki
vitað um kaupin fyrirfram og séu óánægðir
með að slíkt hafi gerst. Skiptir þá engu hvort
varan er notuð eða ekki. En þá verður að
skila henni innan fárra daga og hafa kvittun-
ina með sér. Hér á landi em engar slíkar
reglugerðir til og ríkja hér enn reglur sölu-
mennskunnar að keypt sé keypt, sama hver
eigi í hlut.
Þetta er orðið mikið vandamál þar sem
mörg böm em farin að stunda verslanamið-
stöðvarnar og þá einkum Kringluna, en þar
eru freistingarnar á hverju strái. Úti á lands-
byggðinni er þetta líklega ekki eins algengt,
þar eru viðskiptahættir mun persónulegri
vegna mannfæðar.
Annað mál sem ekki síður er alvarlegt er
þegar böm selja gosflöskur í búðum og er
neitað um að fá peningana í staðinn. Það er
svo til ógemingur fyrir þau, þeim er ætlað
sælgæti í stað peninganna. Fullorðnir hins
vegar fá sinn fimmkall á augabragði.
Þær upplýsingar fengust hjá einni gos-
drykkjaverksmiðjunni að ekki væri hægt að
skylda kaupmenn til að láta peninga fýrir
flösku, engar reglugerðir væm til um slíkt.
Hins vegar hafi gosdrykkjaframleiðendur oft
ítrekað að bömin fái peningana, en fáir farið
eftir því. „Það er bara siðferðileg skylda
kaupmanna að gera það, því við erum ekki
undir neinum kringumstæðum að skylda
börn til að úða í sig sælgæti. Þetta væri því
tilvalið mál fyrir foreldrasamtök að berjast
17