Franskir dagar - 01.07.2004, Blaðsíða 20

Höfundur: Albert Eiríksson
Frcmski
spítalinn á
Fáskrúðsfirði
wo ára
Franski spitalinn eins og hann leit út ijúni2004. Mynd: Albert Eiriksson.
Við Hafnarnes í sunnanverðum Fáskrúðsfirði
stendur Franski spítalinn í afar hrörlegu
ástandi og er ekki lengur það augnayndi sem
hann áöur var. Húsið var reist á Búðum og
tekið í notkun árið 1904 eöa fyrir réttri öld.
í tilefni aldarafmælis spftalans mun Islands-
póstur, síöar á þessu ári, gefa út frímerki
meö mynd af honum.
Eftir aðskilnað ríkis og kirkju ákvað franska ríkið að reisa þrjá spítala á
íslandi. Sá fyrsti var byggður í Reykjavík 1902 með 20 rúmum fyrir
vesturmiðin, annar á Fáskrúðsfirði með 17 rúmum fyrir austurmiðin og
loks sá þriöji 1906 í Vestmannaeyjum með 9 rúmum fyrir suðurmiðin.
Eftir aðskilnaðinn felldi ríkisstjórnin niður alla styrki og launa-
greiðslur til hjálparstofnana af kirkjulegum rótum, þar með laun til
kaþólsku systranna á Fáskrúðsfirði, og franski flotinn hætti að leggja
til lækna á spítalaskipin.
Flotamálaráðherra Frakka gekkst fyrir því að stofnað var velferðar-
félagið „Société des Höpitaux frangais d'lslande" árið 1901. Vel metin
og stór útgerðarfyrirtæki i Dunkerque sameinuðust um þetta framtak.
Félagið var skráð þar og stjórn þess undir umsjón flotamálaráðuneyt-
isins. Utanríkisþjónustan sá um reksturinn meö aöstoð ræöismanna
sinna á hverjum stað.
Spítalinn á Fáskrúðsfirði
Franski spítalinn var á steinsteyptum grunni en húsið kom tilsniðið frá
Noregi, teiknað af danska arkitektinum M. Bald.
í suðurhluta kjallara voru eldhús, búr, þvottahús, salerni, disilraf-
stöð og geymsluherbergi ásamt forstofu. Noröurhluti kjallarans var eitt
óskipt geymslurými.
Á jarðhæð spítalans voru tvær forstofur og á milli þeirra gangur
eftir endilöngu húsinu. Þar voru sex sjúkrastofur (þar af þrjár einbýlis-
stofur) með rúmum fyrir 17 sjúklinga. Einnig skurðstofa, einangrunar-
stofa fyrir berkla- og taugaveikisjúklinga, lyfjaherbergi, biðstofa, borð-
stofa og tvö vatnssalerni.
Á efri hæö voru þrjú svefnherbergi, tvær einbýlissjúkrastofur, tvö
fataherbergi, baðklefi, vatnssalerni og stórt, autt rúm i miðju hússins.
Vatnsleiðsla og skólprennur voru um allt húsið. Spítalinn var 20 m
langur, 13 m breiður og 7 m hár. í honum var 31 gluggi og 4 reykháfar.
Norðan megin við spítalann stóð 27 fermetra hús á steyptum
grunni, ávallt nefnt Líkhús. Það var á einni hæð, skipt með timburvegg
og í öðrum enda hússins var sótthreinsunarofn og í hinum líkgeymsla.
Þegar spítalaskipið Heilagur Franz af Assisi kom til Fáskrúðsfjarð-
ar vorið 1906 lýsir skipslæknirinn nýjum spítala, sem þá er kominn í
fullan gang:
„Georg Georgsson, íslenski sjúkrahúslæknirinn tók á móti okkur af
sinni alkunnu gestrisni og bauð okkur heim. Georg er konsúll Frakka á
Fáskrúðsfirði og talar liðlega frönsku, svo að landar okkar eru fegnir aö
hitta þarna konsúl og lækni, sem getur skilið þá og talað við þá á þeirra
eigin máli. Auk þess er íbúð fyrir lækninn og fjölskyldu hans. Frá 1. júní
1905 til apríl 1906 tók spítalinn á móti 32 sjúklingum. Þar af voru að-
eins 14 franskir, hitt íslendingar. Það virðist dáiítið mótsagnakennt aö
franskur spítali, reistur og rekinn af Frökkum í þeim tilgangi að sinna
frönskum sjómönnum, skuli taka við og hjúkra fleiri íslendingum en
Frökkum. Og hvað á maður svo að segja, þegar maður fær að vita að
veröiö fyrir frönsku sjúklingana, er 2,10 frankar á dag, en fýrir þá ís-
lensku ekki nema 1,05 frankar, aðeins hálft verð. Og þar sem ógerlegt
er að hjúkra, fæða og hirða um sjúklinga, ekki síst á íslandi, fyrir 1,05
franka á dag, þá er þetta hreint tap fýrir Franska spítalafélagið. Það
væri rökréttara að þetta væri öfugt..."
Franski spítalinn á Fáskrúðsfiröi varfram að fýrri heimsstyrjöldinni op-
inn allt árið, jafnt fyrir innlenda sem erlenda sjúklinga. En til 1928 aö-
eins yfir vertíðina.
í minnum er haft er Georg tók, með aðstoð fransks læknis af
spítalaskipi, stóran sull úr höfði sjómannsins Jóns Magnússonar í
20