Franskir dagar - 01.07.2007, Blaðsíða 22

Franskir dagar - Les jours fran^ais
Texti: Albert Eiríksson
Myndir: Albert og Daníel Hálfdánarson
Guðjón á Kolmúla
Það var létt yfir Guðjóni á Kolmúla að
vanda þegar við settumst niður og hann
sagði mér í stórum dráttum frá lífshlaupi
sínu. I tæp 120 ár hefur sama fjölskyldan
húið á Kolmúla, en aðeins þrjár kynslóðir,
föðurafi og amma Guðjóns, Sigurður og
Guðrún fluttu þangað árið 1888 og hófu
búskap.
Guðjón fæddist 18. mars 1913 á
Kolmúla, næstelstur fimm barna foreldra
sinna; Guðnýjar Jónsdóttur (1886-1964)
og Daníels Sigurðssonar (1882-1960.
Systkini hans eru Sigrún, Guðbjörg, Elís
og Anna Dagmar.
Þegar Guðjón var á þriðja ári flutti
fjölskyldan úr gamla húsinu í það hús
sem við þekkjum á Kolmúla. Guöjóni var
sagt að hann hefði borið hlandkopp í nýja
húsið, þá 3 ára. En eldra íbúðarhúsið stóð
u.þ.b. 50 metrum innar. Þar var byggt
seinna ijárhús.
Faðir Guðjóns og bræður hans byggðu
nýja húsið; Guðmundur, Daniel, Elis og
Helgi Sigurðssynir. Þeir áttu eina systur,
Þorbjörgu.
A uppvaxtarárunum voru innan við 100
fjár á bænum, þrjár kýr, nokkur geldneyti
og þrír til fjórir hestar.
„Ég var fimm ára þegar við feðgar
gengum niður Mýrarnar frostaveturinn
1918. Þá var allmikill hafís, þó ekki
samfrosinn. Alla tíð hef ég borið vasahnif.
í Qörunni boraöi ég holu í landfastan jaka
með hnífnum” segir Guðjón aðspurður um
fyrstu minningar sínar og bætir við að
einnig muni hann vel er Guðrún amma
hans dýfði blárri kastrollu ofan í fötu
með spenvolgri nýmjólk og gaf honum,
smápollanum, að drekka.
Aður en vegur var lagðuryfir Staðarskarð
var fariö á árabáti til Eskifjaröar í kaupstað.
Þangað var farið vor og haust og fengið
það sem þurfti til heimilisins. Allt í
stórum sekkjum og tunnum, kex í stórum
trétunnum, en hveiti, sykur og kaffibaunir
i sekkjum.
Sjóhúsið á Kolmúla var þar sem kallað
er Höfn og þangað var sjö mínútna gangur
frá bænum. Guðjón fór á sjó 10 ára með
pabba sínum, íklæddur skinnsokkum og
sauðskinnsbuxum. Þeir veiddu á tvær línur
í firðinum og beittu krækling, stundum
kúskel. Að sögn var oftast helmingi meiri
afli á kúskelina í firðinum en öfugt fyrir
utan land.
Guðjón Daníelsson ijúni 2007.
Stundum var farið yfír Qörðinn og plægt
fyrir kúskel í Karlsskálabótinni. Tvo báta
þurfti til að plægja fyrir.
Færeyingar komu oft til íslands á
nýjum árabátum (kölluðum Færeyingum)
á sumrin „pabbi keypti einn slíkan, Svan,
1929 og fékk Einar í Odda til að hækka
hann um eitt borð.
Við Elís bróðir minn tókum að mestu
við þegar ég var fimmtán ára og rérum
tveir. Við fórum stundum út aö Skrúð.
Það gekk allt vel og við lentum aldrei í
óhöppum” segirKolmúlabóndinn hreykinn
og talið berst aö fyrstu árum útvarpsins
„Nokkrum árum áður en Rikisútvarpið hóf
útsendingar árið 1930 hlustaði fólkið í
Steinhúsinu á Vattarnesi á erlent útvarp.
Einar á Hafranesi fékk útvarp á undan
okkur og við fórum stundum inneftir til
að hlusta”.
Manon
Þegar franska skútan Manon strandaði
f Skálavik 1924 var Guðjón 11 ára. Þeir
sem unnu við að að rífa skrokkinn fengu
við úr skútunni að launum. „Kristján
bróðir mömmu, sem bjó á Eskifirði, kom
á mótorbáti og flutti timbrið, bæði úr
byrðingnum og böndin líka, þau voru
þykk. Pabbi smíðaði m.a. kerruhjól úr eik
úr skútunni. Svo kom mikið af rauðvíni og
ég held öðru víni líka. Einnig Pompólakex,
kökurnar voru um sentimetri á þykkt og
u.þ.b. 10-15 á kant. Það komst sjór í hluta
af kexinu og þær kökur voru notáðar í
grauta, þá þurfti ekki að salta grautinn”.
Gengið til spurninga
Venja var að fermingarböm dveldu á
prestssetrinu í um viku fyrir fermingu.
Óskar á Bemnesi, Laufey á Þernunesi,
Þómnn á Hafranesi (fósturdóttir Einars
og Guðrúnar) og Guðjón gengu yfir
fjallið i Kolfreyjustað til spurninga. Þann
dag sem ákveðinn var til ferðarinnar var
allmikil þoka. Frændi Guðjóns, Tiyggvi
Eiríksson, íylgdi þeim yfir fjallið en um
klukkustundar gangur er upp á fjallið og
hálftími niður. „Ekki vildi betur til en svo
að við komumst ekki yfir skarðið heldur
upp undir fjallsbrún og svo niður aftur -
rammvillt. Þokan var svo dimm, við fómm
alla leið niður að sjó en þaðan var auðvelt
aö rata heim. Fljótlega fómm við svo af
stað aftur og vomm komin til sr. Haraldar
og Valborgar um kvöldmatarleytið. Þar
dvöldum við í vikutíma. Við þuldum
upp kverið sem við þurftum að kunna
utanbókar. Ég var með hið svokallaða
tossakver, það var 64 bls., en hitt kverið
sem kallað var hundrað kafla kverið var
100 bls. Seinna heyrði ég að innihaldið í
þessum kvemm hefði veriö það sama.
Dvölin á Kolfreyjustað var ákaflega
skemmtileg og við tápmikil. Eitt sinn
borðuðum við mjólkurgraut sem var
borinn fram í aflangri skál og í henni
afar stór skeið. Ekki þurfti nú mikið til,
við aðkomu krakkarnir ætluðum að verða
vitlaus úr hlátri við að sjá svo stóra skeið”
segir Kolmúlabóndinn og er greinilega enn
skemmt yfir stóm skeiðinni.
Jóna Björg Guðmundsdóttir fæddist i
Sjólyst á Búðum 4. Desember 1919 en ólst
upp í Sætúni. Hún kom fimmtán eða sextán
ára í Kolmúla sem vinnukona. „Einhverjir
á Búðum báðu mig að passa Jónu vel fýrir
strákunum og ég held ég hafi ekki svikist
um það” segir Guðjón hlæjandi.
Jóna og Guðjón felldu hugi saman og sr.
Haraldur gifti þau í baðstofunni á Kolmúla
annan dag jóla 1940, Jóna og Guðjón eiga
sex börn: Guðmund f. 1940, Höllu f. 1943,
Borgþór f. 1948, Dagnýju f. 1950 Elísu f.
1951, Bryndísi f. 1953 og Guðjón f. 1956.
Þegar Elísa fæddist þurfti að sækja
Guðlaugu Sveinsdóttur, ljósmóður á
22