Frjáls verslun - 01.02.2005, Blaðsíða 6

6 F R J Á L S V E R S L U N • 2 . T B L . 2 0 0 5
ÁRNI GUNNARSSON, fyrrverandi forstjóri Heilsuhælisins
í Hveragerði og fyrrum alþingismaður, skrifaði nýlega grein í
Morgunblaðið um að Björgólfur Thor Björgólfsson athafnamaður
hefði komist inn á lista fjármálaritsins Forbes yfir 500 auðugustu
menn heims. Árni nefndi grein sína „Forbes og fátæktin“. Ég var
ánægður með að hann stingi niður penna um þetta mál. Tekju-
dreifing og bilið á milli þeirra ríku og fátæku eru eilífðarmál. Það
var styrkur Árna að hann var ekki með skæting út í athafnamenn
þótt tónninn í garð þeirra væri fremur neikvæður.
„ÚTGEFENDUR RITSINS lýstu sérstakri ánægju með
það, að fleiri nýir milljarðamæringar hefðu bæst á listann en
fallið af honum,“ skrifar Árni og bætir við:
„Í fréttum fyrir nokkrum dögum var greint
frá því að 25% allra barna í Bandaríkjunum
lifðu fyrir neðan fátækramörk. Forbes birtir
ekki lista yfir 500 fátækustu. Bandaríkin
eru draumaland frjálshyggjunnar. Hundraðs-
hluti fátækra barna var lægstur í norrænu
löndunum, en þar hefur stefna jafnaðar- og
félagshyggju ráðið ferðinni í marga áratugi.
Dugandi og framsæknir menn eiga að fá
svigrúm til að auðga og efla fyrirtæki sín
innan ramma laga og reglna. Slíkir menn eru
mikilvægur drifkraftur hvers samfélags. En auður verður ekki til
af engu og sú krafa er bæði sjálfsögð og eðlileg, að auðnum fylgi
skilningur og viðurkenning á samfélagslegri ábyrgð einstaklinga
og fyrirtækja.“
ÁRNI HÆLIR ÞARNA jafnaðarstefnunni, hnýtir í frjáls-
hyggjuna, en fer samt ágætum orðum um drífandi athafnamenn.
Hann minnist hins vegar ekki orði á þau sjónarmið, sem hafa
verið að ryðja sér til rúms á Norðurlöndum sem og almennt í
Evrópu, að minni ríkisafskipti, markaðshyggja og aukið frelsi
einstaklinga til athafna hefur fengið meira vægi, bæði hjá „vinstri
og hægri stjórnum“. Æ fleiri stjórnmálamenn hafa aðhyllst þessa
stefnu vegna þess að almenningur hefur verið fylgjandi henni.
Frægt er þegar Tony Blair og breski Verkamannaflokkurinn
„stálu“ stefnu Íhaldsflokksins á sínum tíma og gjörsigruðu John
Major og Íhaldsflokkinn. Yfirbragð Blair var jafnaðarstefna og
rauðar rósir, en það sem hann lét út úr sér og lagði til var aukin
markaðshyggja og minni ríkisafskipti. Blair vissi sem var að
ekkert stækkaði þjóðarkökuna eins hratt og frjáls verslun, frjáls
markaður og kraftmiklir athafnamenn. Staðreyndin er sú að
drífandi athafnamenn búa til fleiri störf og stuðla að hækkandi
launum, þeir útrýma fátækt fremur en að auka á hana.
ÞAÐ ER HELDUR ekki út af neinu sem Samfylkingin á Íslandi
leitar í smiðju Blair og vill hafa á sér yfirbragð nútímalegs jafnaðar-
mannaflokks. Flestir hafa hins vegar undrast að í verki sýnist
hún hafa mikla trú á frjálshyggju og ríkum athafnamönnum, sem
auðvitað er hið besta mál. Samfylkingin var t.d. á móti fjölmiðla-
lögunum og leit á þau sem árás á Jón Ásgeir Jóhannesson og
fjölmiðlaveldi hans, lög sem hún taldi að settu honum of þröngar
skorður á markaði fjölmiðlunar. Þá hafa foringjar Samfylkingar-
innar sett sig upp á móti lögum gegn hringamyndun sem ætlað
væri að skerða athafnafrelsi auðugra kaupsýslumanna undir þeim
formerkjum að þeir væri orðnir of stórir fiskar í lítilli tjörn.
VEGNA ORÐA ÁRNA um „Forbes og fátæktina“
er ekki hægt að horfa fram hjá því að „fátækt er ekki
sama og fátækt“. Hugtakið fátæklingur á Íslandi
er ekki hið sama og fátæklingur í fátækralöndum.
Fátæklingur á Íslandi finnur heldur ekki fyrir skyld-
leika við þá fátækustu í Bandaríkjunum. Á Íslandi
er samhjálp við fátæka og sjúka, nokkuð sem við
frjáls- og markaðshyggjumenn verðum aldrei tilbúnir
til að slá út af borðinu. Við fögnum því hins vegar ef
þjóðfélagið allt verður ríkara, ef allir hafa meira á
milli handanna – þó það kosti að sumir séu ríkari og
meira að segja talsvert ríkari en aðrir.
VÍKJUM AFTUR AÐ Forbes. Í forsíðufrétt tímaritsins segir
Björgólfur Thor að leit að virðingu hafi drifið sig áfram í við-
skiptum. „Virðing er mér efst í huga. Völd og peningar eru aðeins
leiðin til virðingar,“ segir Björgólfur og kveðst ekki vilja vera
álitinn of valdamikill á Íslandi. „Ég hef öðlast þá virðingu sem ég
vildi. Nú get ég hafið seinni helming lífs míns.“
ÉG ER EKKI viss um að allir séu sammála Björgólfi Thor um
að völd og peningar séu leiðin til virðingar. Margir bera vissulega
virðingu fyrir þeim sem eiga peninga, en orðheldni, heiðarleiki
og háttvísi er orðstír sem deyr aldrei. Ég held að ekki sé hægt að
kaupa sér virðingu. Fólk ber virðingu fyrir Björgólfi Thor vegna
þess að hann hefur útgeislun athafnamanns sem smitar út frá sér
og kemur fyrir sjónir sem snjall í viðskiptum, ákveðinn, heiðar-
legur og kurteis.
ÉG ÆTLA SVO að enda þetta með orðum gamanleikarans
sem ræddi um auð og fátækt. Hann hafði á orði hvað ríkt fólk
segði ótrúlega oft að peningar skipti það engu máli og að enginn
gæti keypt sér hamingju. Hann sagði: „Kunnið þið annan, frekar
vil ég vera ríkur og óhamingjusamur, en fátækur og óhamingju-
samur.“
Jón G. Hauksson
RITSTJÓRNARGREIN
RÍKUSTU MENN HEIMS
„Forbes og fátæktin“
Frægt er þegar Tony
Blair og breski
Verkamannaflokkurinn
„stálu“ stefnu
Íhaldsflokksins
á sínum tíma og
gjörsigruðu John Major
og Íhaldsflokkinn.