Neytendablaðið - 01.06.2011, Blaðsíða 14

Flestir hafa heyrt um Chernobyl, Three Mile Island og núna
Fuku shima. En hvað með Semipalatinsk, Palomares og Kyst­
hym? Margir staðir á jörðinni eru svokölluð „No­Go Zone”
vegna óhappa eða tilrauna með kjarnorku. Eftir kjarnorkuslysið í
Japan, fyrr á árinu, er gagnrýni á kjarnorkutæknina meira áber­
andi en oft áður. Þýska tímaritið Spiegel birti yfirlit yfir nokkur
svæði á jörðinni sem eru yfirgefin og enginn fer um án þess að
eiga á hættu að verða fyrir geislun, jafnvel áratugum eftir að
atburðirnir sem leiddu til geislunarinnar áttu sér stað.
White Sands, New Mexico, Bandaríkjunum
Fyrsta kjarnorkusprengjan, „the Gadget“, var sprengd á tilrauna—
svæði bandaríska hersins í eyðimörkinni White Sands þann 16. júlí
árið 1945. Þetta var upphaf kjarnorkutímabilsins og nokkrum vikum
seinna var sambærilegri sprengju varpað á Nagasaki. Vísindamenn
vöruðu við hættunni en sprengjan, sem vó 18 kílótonn, var þrátt
fyrir það sprengd í sandinum. Tólf km hátt sveppaský myndaðist
og hljóðið barst um 320 km. Sandurinn á svæðinu breyttist í grænt,
geisla virkt gler, svokallað trinitin. Seinna var fyllt upp í gíginn og
trinitinið fjarlægt að mestu leyti. Nú, 60 árum seinna, er geisla­
virknin á svæðinu enn tífalt meiri en gott þykir.
Hiroshima, Japan
Bandaríska sprengjuvélin Enola Gay varpaði kjarnorkusprengju á
Hiroshima í ágúst 1945. Borgin þurrkaðist að mestu út og 90% íbúa
í hálfs km radíus létu lífið. Ári síðar var talið að milli 90.000 og
166.000 manns hefðu dáið af völdum sprengjunnar. Langtímaáhrif
hafa dregið mikinn fjölda manna til dauða.
Kyshtym, Sovétríkjunum
Í september 1957 varð eitt af verstu kjarnorkuslysum sögunnar
þó það hafi ekki verið gert opinbert fyrr en mörgum árum seinna.
Tankur sem innihélt 80 tonn af mjög geislavirkum úrgangsvökva
sprakk í plútóníumverksmiðjunni Mayakí í suðurhluta Úralfjalla.
Verk smiðjan er aðeins 15 km frá rússnesku borginni Kyshtym. Við
spreng inguna myndaðist 300 km hátt og 40 km breitt geislavirkt
ský. 15.000 íbúar voru fluttir brott og engum var leyft að flytja til
baka. Það var ekki fyrr en árið 1970 sem upplýsingar um atvikið
láku til Vesturlanda en Sovétríkin viðurkenndu slysið ekki fyrr en
árið 1989. Enn liggja ekki fyrir upplýsingar um fjölda dauðsfalla og
langtíma afleiðingar slyssins. Allur aðgangur er ennþá bannaður á
um 150 km2 svæði.
Columbiafljót, Washington, Bandaríkjunum
Margar úreltar vopna­ og kjarnorkuverksmiðjur eru í Hanford við
Columbiafljót. Um 240 fermílna svæði er nú óbyggilegt vegna
geislunarinnar sem hefur seytlað í grunnvatnið á svæðinu. Samtals
eru þarna um 204.000 m3 af mjög geislavirkum úrgangi en það eru
2/3 hlutar af öllum geislavirkum úrgangi Bandaríkjanna. Á einum
stað hafa meira en 216 milljónir lítra af geislavirkum vökva og
kælivatni lekið úr tönkum.
Dauðu svæðin á jörðinni
The Gadget .016 sekúndur eftir sprengingu, 16. júlí 1945.
14 NEYTENDABLA‹I‹ 2. TBL. 2011