Neytendablaðið - 01.09.2011, Blaðsíða 16

Frárennsli frá gallabuxnaverksmiðju í Maseru, höfuðborg Lesótó litar ánna Caledon bláa. Mengun af þessu tagi viðgengst víða þar sem umhverfislög­
gjöf er ábótavant.
Robin H
am
m
ond/Panos Pictures
Gallabuxur skilja eftir sig spor
Bómullarræktun
Aðalhráefnið í gallabuxum er bómull en hún er ræktuð í yfir
100 löndun og þekja bómullarakrar um 2,5% af ræktunarlandi
heims ins. Bómullarframleiðsla verður seint talin umhverfisvæn því
til að framleiða eitt kíló af bómullargarni þarf 7.000 lítra af vatni.
Þá krefst bómullarræktun gríðarlegs magns eitur­ og varnarefna
enda fara um 10% allra slíkra efna sem notuð eru í heiminum í
bómullarræktun. Ræktun á lífrænni bómull hefur færst í aukana
en hún nam þó aðeins 1,1% af heimsframleiðslunni árið 2010. Fair
trade bómull stendur fyrir sanngjörn viðskipti og tryggir bændum
m.a. lágmarksverð á bómull. Framboðið af lífrænni og fair trade
bómull er mjög lítið en eftirspurnin fer þó ört vaxandi og munar
sérstaklega um að margir stórir framleiðendur, svo sem H&M,
Nike, Adidas, C&A, Levi’s og Walmart, hafa aukið hlut lífrænnar
bómullar í framleiðslu sinni.
Litun og vefnaður
Úr bómullarþráðunum er spunnið bómullargarn og úr garninu er
ofið textílefni. Áður en bómullin er spunnin þarf að hreinsa hana
vel og í það ferli er notað mikið af vatni og hreinsiefnum. Þá er
ýmsum brögðum beitt til að styrkja og mýkja efnið og þar koma
allskyns efni við sögu, svo sem vax, parafín, olíur og ætiefni.
Þegar búið er að spinna garnið er það litað og ofið í denim­efni
eða gallabuxnaefni. Litarefnin, auk annarra efna sem notuð er við
meðhöndlun á efninu, geta verið skaðleg sé ýtrasta öryggis ekki
gætt og starfsfólki úthlutað öryggisbúnaði. Litunin fer oftast fram
í Kína, löndum Suður­Ameríku eða Afríku þar sem litlar kröfur eru
gerðar um hreinsun á menguðu vatni sem verksmiðjur skila frá
sér. Jafnvel þótt reglur séu til staðar getur spilling leitt til þess að
mengað vatn er losað út í umhverfið þar sem það skaðar náttúru
og dýralíf. Slíkt er tilfellið í Tehuacan í Mexíkó þar sem fjölmargar
gallabuxnaverksmiðjur eru staðsettar. Blátt mengað vatn rennur út
úr verksmiðjunum og mengar ræktunarsvæði bænda í nágrenninu.
Sandblásið og steinþvegið
Gallabuxnatískan er síbreytileg og meðal þess sem neytendur eru
tilbúnir að borga fyrir dýrum dómum eru nýjar buxur sem þó
líta út eins og notaðar. Til að ná þessu slitna útliti eru buxurnar
sandblásnar en í því felst að sandi er sprautað af miklum krafti á
buxurnar. Í sandinum eru kísilagnir sem geta valdið alvarlegum
lungnaskaða við innöndun. Þótt framleiðslan fari að mestu fram
utan Evrópu eru enn margar gallabuxnaverksmiðjur í Tyrklandi
og þar hafa margir verkamenn orðið veikir eftir að hafa unnið
við sandblástur. Eftir að 40 verkamenn létust af lungnasjúkdómi
sem kallast kísillunga eða silicosis bönnuðu tyrknesk stjórnvöld
sandblástur í gallabuxnaverksmiðjum þar í landi. Í mörgum
öðrum löndum er þessi aðferð enn notuð. Dorte Sörenssen, sem
starfar hjá Clean Clothes Campaign (CCC) í Danmörku, segir í
viðtali við danska blaðið Tænk að ekkert standi í vegi fyrir því
að sandblása á forsvaranlegan hátt en það sé hins vegar dýrt. Þá
viti verkamennirnir oft ekki hversu hættuleg þessi vinna sé. CCC
hefur barist fyrir því að framleiðendur hætti sandblæstri og í fyrra
voru Levi’s og H&M fyrst til að hætta alfarið að selja sandblásnar
gallabuxur og sífellt fleiri framleiðendur bætast í hópinn.
Flutningur
Áður en gallabuxur enda í fataskáp neytenda hafa þær staðið
í miklu og ströngu ferðalagi. Bómullin er ræktuð í einu landi en
þráð urinn spunninn í öðru. Efnið er síðan ofið í enn öðru landi
og flutt þaðan í saumaverksmiðjur í fjórða landinu. Að lokum eru
buxurnar fluttar á markað á Vesturlöndum. Framleiðsla á einu pari
af gallabuxum tekur svo sannarlega sinn toll af umhverfinu. Það er
því ábyrgt að nýta gallabuxur, rétt eins og annan fatnað, eins vel
og hægt er.
16 NEYTENDABLA‹I‹ 3. TBL. 2011