Litli Bergþór - 01.06.2013, Blaðsíða 12

12 Litli-Bergþór
Skálholt 1963-2013
Á forsíðu Lesbókar Morgunblaðsins hinn 21. júlí
1963 birtist ljóðið Í Skálholtskirkju, eftir Matthías
Jóhannessen. Tilefnið var vígsla kirkjunnar, sem
sagt er frá í löngu máli í blaðinu sjálfu. Eitt vers
ljóðsins hljóðar svo:
Hlusta enn á horfnra alda
hljóðan nið frá Skálholtsstóli,
gnæfir hún á grænum hóli
göfug móðir landsins kalda.
Móðir græð þú mein og kvíða
minnar þjóðar á villudögum,
lif í fólksins ljóði og sögum
lifandi orð og sólin blíða,
Hinn 21. júlí á komandi sumri verður haldið hátíðlegt
fimmtíu ára vígsluafmæli Skálholtskirkju. Þá er
Skálholtshátíð. Jafnframt verður þess minnst að á
vígsludegi kirkjunnar, hinn 21. júlí 1963, afhenti
ríkisstjórnin með sérstökum lögum þjóðkirkjunni
jörðina Skálholt til ævinlegrar eignar, svo sem gert
hafði Gissur biskup Ísleifsson nærri 800 árum fyrr.
Konungsvaldið hafði séð til þess undir lok átjándu
aldar að göfug áform Gissurar náðu ekki fram að öllu
leyti, en ríkisvaldið leiðrétti það frávik með lögunum
um afhendingu Skálholts. Jafnframt lagði ríkissjóður
Skálholti til fast framlag til uppbyggingar og viðhalds
á staðnum og gerir enn í dag. Mörgum lesendum Litla-
Bergþórs er kunn sú saga og sú barátta sem með þess-
um gjörningi fyrir hálfri öld náði þeim árangri
sem raun ber vitni, og verður hún ekki rakin hér,
þótt staðnæmst verði við nokkur atriði.
Hrun Skálholtsstaðar í jarðskjálftanum
seint á 18. öld og flutningur biskupsstólsins
til Reykjavíkur, þegar staðurinn var rúinn
gersemum sínum sem að hluta glötuðust fyrir
hreina handvömm þeirra sem til ábyrgðar
höfðu verið kallaðir, varð til þess að þá laut
Skálholt lægst. Aldrei hætti þó Skálholt að vera
kirkjustaður og helgistaður.
Líka þegar hin fallvalta dýrð þessa heims
hafði alveg yfirgefið Skálholt var það kirkjan,
þótt lítil væri og óásjáleg, sem kallaði fólkið
saman, til gleðistunda og sorgar.
Dagurinn þegar núverandi kirkja var
vígð var stór dagur í sögu Skálholts og eftir-
minnilegur þeim sem hann sóttu. Sérstaklega
er minnisstæður hinn frábæri söngur Skál-
holtskórsins, undir stjórn dr. Róberts A.
Ottóssonar, söngmálastjóra. Skálholt stendur í
mikilli þakkarskuld við þau öll sem komu að
byggingu kirkjunnar og að hátíðinni sjálfri með
margvíslegu vinnuframlagi og þátttöku.
Hér verður ekki rakin sú saga sem leiddi fram
til vígsludags kirkjunnar, eða saga staðarins
í hálfa öld, en af þessu tilefni er ástæða til að
staldra við og rifja upp það sem einkum vakti
fyrir þeim sem endurreistu Skálholt um leið og
hugleitt er hvernig til hefur tekist.
Sú uppbyggingarsaga Skálholts sem hófst
laust fyrir miðja síðustu öld hafði einkum
fjögur markmið: Að byggja veglega kirkju, að
endurheimta biskupssetrið, að byggja skóla og
að tryggja almenna viðreisn á staðnum.
Kristján Valur
Ingólfsson.
Mynd: Jón K. B.
Sigfússon.
Skálholtskirkja um 1900.
Mynd: Frederick W.W. Howell, Cornell University Library.