Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Blaðsíða 114

Tímarit Máls og menningar
fjórð'u aldar, eftir samninginn við Tuscul-
um sem hefur að öllum líkindum verið leið-
andi borg innan bandalagsins fram að þvf.
Durant er yfirleitt ekki nógu gagnrýninn á
lieimildir í frásögn sinni af uppgangi Róm-
ar tvær fyrstu aldir þjóðveldisins. Er þó
auðskilið að sagnfræðingum hinnar sigur-
sælu borgar hefur verið kappsmál að sýna
frarn á að hún hafi frá upphafi verið fremst
borga í Latíumhéraði; en til þess urðu
þeir að fara frjálslega með ársetningar og
hagræða sannleikanum eftir kenningunni.
Durant getur um helztu áfangana í rétt-
indabaráttu plebeia fram til 350, en næstu
tvær aldir hverfur innri saga Rómaborgar í
skuggann fyrir ávinningum útþenslustefn-
unnar. Einkanlega gefur höfundur minni
gauni en æskilegt væri að flokkadráttunum
í Róm á þessu tímabili sem takmörkuðust
ekki lengur við erjur milli patricía og ple-
beia. Um 300 var risin upp ný höfðingja-
stétt — nobilitas — sem ríkustu plebeia-
ættimar voru runnar saman við og átti ekk-
ert skylt við höfðingjaveldi ættsveitanna í
elztu sögu Rómar. Þessir flokkadrættir eru
svo samtvinnaðir sviptingum á utanríkis-
stefnu Rómverja og réttindabaráttu ple-
beia að torvelt er að ganga fram hjá þeim.
Það er t. a. m. talið víst að Licinusarlögin
sem sett voru 367 og veittu plebeium rétt
til ræðismannsembættis, hafi náð fram að
ganga fyrir tilstyrk Aemilía og Servilía.
Þessir frjálslyndu patricíar gerðu bandalag
við ríkustu plebeiana gegn hinum aftur-
haldssömu Manlíum og Fabíum sem sáu
ofsjónum yfir uppgangi hinna „ættlausu"
plebeia og óttuðust að of hröð útþensla
ríkisins mundi sprengja ættsveitaramma
þess og grafa þar af leiðandi undan völd-
um sínum. Hin andstæðu viðhorf voldug-
ustu patricíaættanna til utanrikismála komu
aftur fram í dagsljósið i annarri púnversku
styrjöldinni.
I frásögn sinni af aðdraganda fyrstu pún-
versku styrjaldarinnar fylgir höfundur
Pólybíosi. Hann virðist hafa reynt að draga
fjöður yfir árásareðli hinnar rómversku
íhlutunar á Sikiley sem varð tilefni stríðs-
ins. Ihlutun Rómverja var brot á samningi
er þeir höfðu gert við Karþagómenn 306;
hann kvað svo á að Rómverjum væri ó-
heimilt að hlutast til um málefni Sikileyj-
ar.
Durant kemst svo að orði í frásögn sinni
af fyrstu púnversku styrjöldinni, að sigur
Rómverja hafi „sýnt yfirburði þess hers
sem skipaður er frjálsum mönnum yfir
málaher sem sækist eftir auðkeyptum vinn-
ingi.“ Þetta er ekki skýringin á sigri Róm-
verja. Málaher Kaþagómanna sýndi yfir-
burði sína yfir Regulusi í Afríku. Og
Rómverjar höfðu engum herforingja á að
skipa er jafnaðist á við Hamilcar Barca.
Eftir ósigur Rómverja við Drepana 249 f.
Kr. liefðu Púnverjar trúlega náð yfirhönd-
inni í styrjöldinni ef þeir hefðu einbeitt
sér að stríðsrekstrinum. En landeigendum
í Karþagó, undir forustu Hannós, var
meira í mun að færa út lendur sínar í Af-
ríku en sigrast á Róm, auk þess sem þeir
óttuðust að sigursæll hershöfðingi mundi
beita áhrifum sínum til að rýra veldi
þeirra. Það má því fremur kenna sundur-
lyndi yfirstéttarinnar í Karþagó um ósigur-
inn en lélegri framgöngu málaliðanna.
Höfundur miklar þjóðhollustu Rómverja
í þessari styrjöld er hann segir að „ýmsir
borgarar hafi bundizt samtökum og fært
ríkinu að gjöf 200 stríðsskip," þegar verst
gegndi eftir afhroðið við Drepana. I reynd
var hér um nauðungarlán að ræða: ríkið
neyddi auðugustu borgara sína til að leggja
fram fé til smíðis flotans sem færði Róm-
verjum lokasigur við Aegateseyjar 241.
Ríkið hugðist ekki endurgreiða lánið nema
sigurinn færði því nægilegt herfang í hend-
ur.
Orsök málaliðastyrjaldarinnar sem brauzt
224