Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1986, Blaðsíða 114

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1986, Blaðsíða 114
Umsagnir um bækur ORÐ Um nýraunscei Það er háttur hverrar kynslóðar að segja að sú sem fór næst á undan hafi verið all- heimsk. Og hún bregst náttúrlega ó- kvæða við. Svoleiðis er lífið. En lífið er ófræðilegt, í aðalatriðum. Það á bók- menntasagan hins vegar ekki að vera, í aðalatriðum. Þess vegna verð ég steinhissa í hvert skipti sem ég sé ólíka höfunda áttunda áratugarins spyrta saman og kallaða „ný- raunsæishöfunda“ eða „nýraunsæja hóp- inn“. Hvaða skilningur er þá lagður í hugtakið „raunsæi“. Og hvað var „nýtt“ við þetta raunsæi og þar með frábrugðið „gamla raunsæinu"? Fyrir rúmum hundrað árum hófst á Norðurlöndum það sem kallast á norsku „det moderne gjennombrudd" þ.e. tíma- bilið þegar „nútíminn" ruddi sér til rúms, bæði í vísindum og listum. Tals- menn nútímans í bókmenntunum, með Georg Brandes í broddi fylkingar, gagn- rýndu þjóðfélagið harkalega og vildu breyta því, afhjúpa samfélagslegar lygar, segja sannleikann. Brandes var á því að „raunsæið" hentaði nútímamönnum best til að fást við samtíma sinn og það „raunsæi" sem hann bað um var meira en yfirborðsleg veruleikaeftirlíking. Stefnuskrá Brandes var ekki minna póli- tísk en fagurfræðileg, „raunsæi" hans var gagnrýnið raunsæi, það átti að fara undir yfirborðið og afhjúpa hin raun- verulegu samfélagsmein. Raunsæiskrafa hatis var lituð af natúralismanum þó að hann væri andsnúinn honum. Margir höfundar fylktu sér undir þetta merki en það kom á engan hátt í veg fyrir að þeir væru formlega leitandi bæði í meðferð máls og tilraunum með nýjar frásagnar- aðferðir. Það má skemmta sér við að bera sam- an raunsæishugtök uppreisnarkynslóð- anna 1870 og 1970. Á báðum tímabilun- um ríkti ákveðin trú á að bókmenntirnar gætu verið „baráttutæki" og hefðu sam- félagslegu hlutverki að gegna. Á áttunda áratugi tuttustu aldarinnar átti líka að afhjúpa þjóðfélagslygar í bók- menntunum og segja sannleikann um samfélagið og gerð þess. Flestir voru á því að til þess væri „raunsæi" miklu betur fallið en módernismi. En rithöf- undarnir mynduðu engan „hóp“ og það var enginn Georg Brandes. Mönnum bar alls ekki saman um hvað væri „raun- sæi“ og þar af leiðandi ekki hvað væri ekki raunsæi. Það var talað um „sósíal- ískt raunsæi" og „gróteskt raunsæi" og „furðusagnaraunsæi“ og guð má vita hvað. Áttundi áratugurinn var tími nýrra fjölmiðla og fjölmiðlunar á íslandi og það ríkti formlegt eirðarleysi meðal listamanna; höfundar eins og Ólafur 512
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.