Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Blaðsíða 48

Ástrdður Eysteinsson
„Er ekki nóg að lífið sé flókið?“
Um sögu sjálf og karhnynd í Grámosinn glóir og fyrri verkum
Thors Vilhjálmssonar '
Þegar Grámosinnglóir kom út á síðasta ári voru liðin sjö ár síðan birst hafði skáld-
saga eftir Thor Vilhjálmsson. Næstu tólf árin þar á undan (1968—1979) hafði
hann verið eitt umsvifamesta sagnaskáld okkar og sent frá sér fimm skáldsögur
og tvö söfn styttri sagna. Það má því segja að Grámosinn hafi birst eftir sjö ára
„þögn“, en það orð er gjarnan haft um höfunda sem gert hafa hlé á helsta ritstarfa
sínum, allt eins þótt þeir hafi sitthvað annað skrifað á tímabilinu. Freistandi er
að velta því fyrir sér hvort sagnalist Thors hafi tekið miklum breytingum á þess-
um árum eða hvort skapast hafi annað samhengi, aðrar forsendur, til að skoða og
skilja verk hans. Hið síðara fannst mér mega lesa út úr dagblaðsauglýsingu sem
birtist um Grámosann í fyrra: „Hér sannar höfundur að hann er ekki einungis frá-
bær þýðandi stórbókmennta. Þessi skáldsaga Thors hefur hlotið mjög góðar við-
tökur.“2>
Tvennt þótti mér athyglisvert í þessum orðum. Það voru vissulega nýmæli að
bók eftir Thor fengi góðar viðtökur ef átt var við meira en viðbrögð gagnrýnenda
á prenti, enda kom í ljós að þessi höfundur hafði skrifað metsölubók, en áður
hafði hann gefið út fjölda bóka sem illa seldust. Mátti ef til vill draga þá ályktun
að þetta tengdist því samhengi sem nýja bókin hans var hér sett í: hún kæmi líkt
og í framhaldi af þýðingum höfundar, til dæmis á Hlutskipti manns eftir André
Malraux (1983) en þó einkum á hinni vinsælu skáldsögu Nafni rósarinnar eftir
Umberto Eco (1984)?3> Það er sem „þagað" sé yfir fýrri skáldsögum Thors, sem
vart gefa þessum erlendu verkum neitt eftir nema síður sé (þögnin kemur glöggt
fram í þeirri undarlegu ábendingu að Thor sé ekki einungis frábær þýðandi). Það
er að minnsta kosti ljóst að þegar minnst var á fyrri bækur Thors í bókmennta-
umræðunni í kringum síðustu jól, var gjarnan lögð áhersla á þann mun sem væri
á Grámosanum og fyrri skáldverkum hans og stundum jafnvel á þann veg að það
hefði mátt halda að Thor hefði ekki áður skrifað stórmerkar skáldsögur.
Þótt tilvitnaður texti sé auðvitað bara lítil auglýsing, felst í honum ákveðin
bókmenntasöguleg túlkun og jafnvel gildismat sem ég held að hafi einmitt tölu-
vert mótað viðtökur þessarar nýjustu skáldsögu Thors. Þótt ekki væri nema
310