Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1988, Blaðsíða 43

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1988, Blaðsíða 43
Um beinfœtta menn ur að yrkisefni fyrsta kvenna, af henni dregur hann kenningarnafn sitt og henni er hann órjúfanlega bundinn allt frá því að hún setur hann ungan svein í rekkju sína og bjargar honum þá reyndar frá hjallinum þar sem Ver- mundur hýsti „snauða menn, illmenni og hunda“.32) I sögunni eru einkenni Kolbrúnar víða af heimi þjóðtrúar; hún mælir t.d. þau áhrínsorð er ekki verður hnekkt, birtist þrisvar á rekkjustokki Þormóðar með ósk eða þraut og á sér ekki annað vopna en tungu og vitsmuni ef frá er skilið saxið, sem Loðinn geymir. Þórdís í Ogri er dóttir auðugrar ekkju og réttborinn erfingi einhvers blómlegasta bús á Vestfjörðum. Hún er í sögunni af heimi hetjusagna og kappakvæða enda barn þeirrar stéttar sem hetjuhugsjónin þjónar. Því svífur hún um í „svanaham“ með „hjálm fagran“ og „spjót. . .gullrekið“ og verð- ur ekki verr svikin en er skáldið gerir alþýðuna að yrkisefni sínu.33) I sýn/draumi Þormóðar er Þórdís hin bjarta, sú sem færir honum auð og barnalán, dætur tvær fagrar og bestu staðfestu við Djúp. Kolbrún er þar hins vegar „hin dökkva er byggir undirdjúpin" og getur við honum „þær dætur helju næstar, er heita nótt, þögn og auðn“.34) Engu að síður er fátt sagt þó að Kolbrún sé nefnd dökka konan í lífi Þormóðar og Þórdís hin ljósa. Feiknin, þjáningin og dauðinn tengjast Kolbrúnu ekki síst af því að þau eru einatt hlutskipti alþýðu; á líkan hátt eru gróskan, blóminn og sæl- an sem Þórdísi fylgja, förunautar eigna hennar og auðæfa. Að auki er allt eins víst að áður en yfir lýkur stafi mestri birtu af konunni dökku, meðan hin ljósa byggi það myrkur er dýpst verður. Slíkar eru móthverfur Gerplu. Það er ást Kolbrúnar á Þormóði sem verður til þess snemma í sögunni að hann hafnar í fangi Þórdísar. Sviðinsstaðavígin, ástarjátning alþýðunnar til skáldsins - og þá raunar um leið einkauppreisn Kolbrúnar gegn Vermundi - valda því að Vatnsfjarðargoðinn sendir Kolbrúnu í útlegð til Grænlands en pússar Þormóð fóstra hennar upp í stórbónda. Gifta Þormóðar í Ogri er þar með keypt, með auði Vermundar, sem fyrirlítur hann, og þjáningum Kolbrúnar sem ann honum um aðra menn fram. I Ögri býr Þórdís Þormóði ógæfu í gæfu. Hún veitir honum alla þá far- sæld sem einum manni getur hlotnast í skjóli tryggra auðæfa. En um leið drepur hún í dróma skáldið í honum, skáldið sem var bundið alþýðunni og dreymdi um að þjóna konungum. Þjáningar Þormóðar í Ögri eru dregnar fram á ýmsan veg. Sögumaður segir t.d. með sínu napra háði að hann hafi elskað Þórdísi „umfram alla eign“.35) Einnig er dregin nöturleg hliðstæða, og þá líka andstæða, með kotungnum sem pússaður er til stórbónda og fá- tæklingnum Þorgeiri í vinnumennsku hjá Reykjahólakaupmanni. Skáldið í Þormóði vaknar ekki aftur fyrren höfuð Þorgeirs birtist í Ögri og fóstbróðurhefndir og konungsþjónusta taka að seiða hann til sín. Við- 297
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.