Tímarit Máls og menningar - 01.09.1993, Blaðsíða 78

Kristín Hafsteinsdóttir
„Heimurinn er þar sem
við erum“
Um bókmenntir Máría og listina að vera innlendur maður
Heimurinn er ekki eitt stórt bókmennta-
svæði. Þegar skoðaður er mismunur milli
bókmenntasvæða, rekumst við fljótlega á
,,tilgang“ (motivation) höfunda, eða „til-
gangsleysi“, í þeim verkum sem bera
greinilegust einkenni hvers svæðis. Ytri
skilyrði höfunda og lesenda þeirra, svo sem
landfræðileg lega sögusviðsins, hafa ekki
sömu áhrif á gerð verkanna og innri skilyrði
þeirra sem að verkunum ganga — hvort
sem það eru höfundar þeirra eða lesendur.
Auðvitað má benda á augljós áhrif ytri skil-
yrða á mótun þjóðmenningar. En tilgangur
að baki bókmenntaverka mótast af innri
skilyrðum fólksins á því menningarsvæði
sem skoðað er í hvert sinn. Og greinilegt er
að saga þess fólks sem höfundur er af, og
saga lesenda hans, verða að þeim grund-
velli sem þau mætast á í verkinu.
lilgangur með bókmenntaverki er oft
ræddur hjá þjóðum hins „Nýja Heims"
eins og hann einn skipti máli. Þar skiptir
oft litlu, hvort höfundarnir eru frumbyggj-
ar eða innflytjendur, flestir þeirra eru að
leita að stöðugum grunni sem reyna mætti
að byggja á „gott bókmenntaverk". Þó
bera verk flestra frumbyggjanna þess
glögg merki að þeir eru í nánara sambandi
við umhverfið en innflytjendurnir. Til-
gangur þeirra með skrifum sínum er oftast
að tilkynna alþjóð að hér séu þeir og svona
hafi þeir orðið — í framrás sögunnar. Saga
frumbyggj anna er þannig að þeir vilja muna
hana, en saga flestra innflytjendanna er
þannig að þeir vilja gleyma henni. Á þessu
hvílir sá reginmunur sem er á verkum þess-
ara hópa sem settir eru saman undir einn
hatt; hatt sem var lengi kallaður „Comm-
onwealth literature“ á ensku eða samveldis-
bókmenntir.
Þær bókmenntir sem fjallað er um hér í
þessu hefti eru bókmenntir sem skrifaðar
hafa verið á ensku í nokkrum fyrrverandi
nýlendum Breta. Þær eru núorðið gróf-
flokkaðar saman undir eitt heiti á ensku;
„post colonial literature“. Hugtakið er nýtt
fyrir flestum íslendingum og hefur ekki
hlotið almennt íslenskt heiti. Ég sting hér
með upp á að kalla þessa tegund bókmennta
nýfrelsisbókmenntir, samanber hugtakið
nýfrjálsarþjóðir. Eitt aðaleinkenni nýfrels-
isbókmennta er það, að höfundamir sem
þær skrifa eru að skrifa sig inn í landslag
sitt. Höfundunum líður eins og útlending-
um í heimahögum sínum og skiptir þá litlu
máli hvort þeir eru afkomendur fólks, sem
valdi að flytjast til þessara landa; fólks, sem
var flutt þangað nauðugt; eða afkomendur
76
TMM 1993:3