Tímarit Máls og menningar - 01.09.2000, Blaðsíða 64

Árni Bergmann
„Ofbeldi kommúnista við
borgaralega rithöfunda“
Athugasemdir um sambúð bókmennta og stjórnmála.
1
Heiti þessarar greinar er tekið úr skrifi eftir Jónas frá Hriflu sem birtist í
tímariti hans Ófeigi árið 1945. Hann er að greina frá því að Rithöfundafélag
íslands hafi klofnað á aðalfundi sínum og velkist ekki í vafa um ástæður þess:
„Ofbeldi kommúnista við borgaralega rithöfunda keyrði svo úr hófi að sam-
búð og samstarf varð óhugsanlegt.“ Síðan hafa margir þennan stein klappað,
hver étur það upp eftir öðrum að um langt skeið hafi vinstrisinnar, sem
venjulega fá að heita kommúnistar, ráðið öllu um mat á verkum rithöfunda
og fylgt áhrifavaldi sínu effir með ffekju sem líkt er við ofbeldi og ofsóknir.
Oft er miðað við tíma kalda stríðsins, eins og t.d. í endurminningum Agnars
Þórðarsonar:
„Á þessum árum, í miðju kalda stríðinu, réðu vinstri menn lögum og
lofum í umfjöllun bóka og rökkuðu niður og ofsóttu höfunda sem
voru á annarri skoðun."1
Baldvin Tryggvason, fyrrum framkvæmdastjóri Almenna bókafélagsins,
tekur í sama streng um „ægivald Máls og menningar og vinstri hreyfmgar-
innar í landinu í menningarmálum á þeim árum“ (viðtalíMbl. 17.04.1997).
Aðrir taka dýpra í árinni og telja að ógnaröldin hafi byrjað fyrr og staðið
lengur. Til dæmis er í Helgarspjalli Matthíasar Johannessens (Mbl.
18.12.1994) rætt um:
„fórnardýr sem hafa verið skorin niður við trog frá því Kommúnista-
flokkur íslands var stofnaður 1930 og kalda stríðið hófst með mis-
kunnarlausum og mannskemmandi ofsóknum gegn borgaralegum
höfundum.
Oft er það tekið fram, að ofsóknirnar hafi í drjúgum mæli bitnað á mjög
62
malogmenning.is
TMM 2000:3