Lögmannablaðið - 01.03.2011, Blaðsíða 30

inGólfUr Kr. MAGnússon HDl.
Aðsent efni
deilt á hæfi dómarans
­leiðir þekking og reynsla til vanhæfis?­
Í ÞESSari grEin er að finna hugleiðingar
greinarhöfundar um hæfi sérfróðra
meðdómenda í líkamstjónamálum. til
einföldunar verður talað um stefnanda og
átt við stefnanda í héraði, eða tjónþola.
Þegar talað er um stefnda er átt við
stefnda í héraði, eða tryggingarfélag.
Þann 21. október 2010 staðfesti
þriggja manna dómur Hæstaréttar
niðurstöðu héraðsdóms um ósönnuð
orsakatengsl milli umferðarslyss og
líkamstjóns stefnda í máli Hrd. 21/2010.
Vísaði Hæstiréttur sérstaklega til þess
að í héraði hefði málið verið dæmt,
auk dómara, af tveimur sérfróðum
með dómendum þar sem finna mætti
ítarlegan rökstuðning fyrir niðurstöðunni.
niðurstaðan fór gegn dómkvöddu
yfirmati sem hafði staðfest orsakatengsl.
Hæfnin var því óumdeild og engar
athugasemdir gerðar við hæfi þeirra.
Sérfróðu meðdómsmennirnir eru
báðir vanir matsmenn og hafa metið
líkamstjón fyrir ýmis tryggingafélög,
hvort sem það er með dómkvaðningu
eða ekki. Vafalaust líka fyrir stefnda,
sem hefur ríflega þriðjungs hlut á
vátryggingamarkaði. Í máli Hrd. nr.
201/2007 frá 6. desember 2007 var m.a.
fjallað um vinnuferli annars meðdóms-
mannsins í óskyldu matsmáli fyrir
stefnda, svo hann hefur a.m.k. komið
að einu máli fyrir stefnda.
Viku fyrr eða þann 14. október
2010 vísaði sami þriggja manna dómur
Hæstaréttar máli aftur í hérað í máli
Hrd. nr. 781/2009 vegna vanhæfis
annars hinna sérfróðu meðdómsmanna
í því máli. Ástæðan var að hann
hafði metið 74 slysamál fyrir stefnda
á árunum 2008-2010 án þess að fyrir
lægi í hve mörg skipti meðdómandinn
hafði verið tilnefndur af stefnda eða af
umboðsmönnum tjónþola. Segir því í
reifun Hæstaréttar: „... að leggja yrði
til grundvallar að V hefði á greindu
tímabili oft tilnefnt m af sinni hálfu til
trúnaðarstarfa við örorkumat. Yrði að
fallast á með J að hann þyrfti ekki við
þessar aðstæður að sæta því að m tæki
á sama tíma sæti sem meðdómsmaður
í málinu, sbr. g. lið 5. gr. laga nr.
91/1991.“
athyglisvert er að fallist hafi verið
á vanhæfi meðdómanda í Hrd. nr.
781/2009. mat í 74 slysmálum á þriggja
ára tímabili fyrir félag með ríflega
þriðjungs markaðshlutdeild (tölur
fengnar frá félaginu sjálfu) telst ekki
vera mikill fjöldi. matslæknar á Íslandi
skipta ekki hundruðum heldur skipta
þeir örfáum tugum. Þá hafa örfáir s.k.
CimE-réttindi (Certified indipendent
medical Examiner) sem er sérnám í
mati á afleiðingum líkamstjóna. Árið
2007 voru þeir 5 og nú eru þeir nokkru
fleiri. meðdómandinn hefur haft slík
réttindi lengi.
Þegar slys eru metin hjá vátrygginga-
félögum fer það þannig fram að
félagið og tjónþoli, eða lögmaður
hans, koma sér saman um 1-2 hæfa
matsmenn. reynum að setja tölur í Hrd.
nr. 781/2009 í samhengi: Samkvæmt
heimildum umferðarstofu slösuðust
1299 í umferðarslysum árið 2009, 1585
árið 2008 og 1673 árið 2007. Þá eru
umferðarslys ekki tæmandi talning
þeirra líkamstjóna sem tryggingafélög
gera upp með örorkumati. Vinnuslys,
frítímaslys og önnur slys eru vafalítið
a.m.k. jafnmörg. Sem dæmi má nefna
að fjöldi samþykktra slysmála hjá
slysatryggingum almannatrygginga
var yfir 1200 á hverju þessara ára skv.
staðtölum Sjúkratrygginga Íslands.
Opinberar tölur hjá umferðarstofu og
Sjúkratryggingum liggja ekki fyrir vegna
ársins 2010.
Sérfróði meðdómandinn hafði því
metið fjölda sem samsvarar um 1,6%
af heildarumferðarslysafjölda þessara
ára fyrir stefnda. Það er u.b.b eitt mál
af hverju 61. tölfræðilega er það lægra
hlutfall en ef slysum hefði verið skipt
jafnt á virka matsmenn og því hafði
meðdómandinn í raun minni tengsli við
félagið en meðalmatslæknirinn. Ítrekað
er að bótaskyld slys eru vafalaust fleiri
hjá tryggingafélögum en bara fjöldi
umferðarslysa.
Einnig er athyglisvert að í máli Hrd.
nr. 21/2010 þótti ekki ástæða til að gera
athugasemd við hæfi meðdómenda
enda var þess ekki krafist. allar líkur
eru á að a.m.k. annar hinna sérfróðu
matsmanna í því máli hafi unnið nokkrar
matsgerðir fyrir tryggingafélög. óhætt
er að fullyrða að einhverjar þeirra hafa
verið fyrir stefnda í málinu, mögulega
fleiri en ein af hverrri 61 matsgerð, án
þess að nokkuð liggi fyrir um það enda
var það ekki kannað af réttinum.
dómarnir eru kveðnir upp með viku
bili af sömu dómurum Hæstaréttar. Í
Hrd. 781/2009 eru gerðar mjög strangar
kröfur til sérfróðra meðdómenda. Þeir
áðurgreindu örfáir tugir (á bilinu 20-
30) virku matslæknar sem eru að meta
fyrir tryggingafélög og tjónþola, eða
umboðsmenn þeirra, að tilnefningu
annars aðilans, eru þeir sem hafa
mesta þekkingu og reynslu í mati á
afleiðingum líkamstjóna. með dómnum
slær rétturinn því föstu að þeir læknar
séu vanhæfir til að taka sæti sem sérfróðir
meðdómsmenn vegna tengsla við
vátryggingafélögin. Ég spyr því: Hverjir
eru þá eftir sem sérfróðir meðdómsmenn
þegar kemur að því að meta afleiðingar
líkamstjóns fyrir dómi? Einnig spyr ég:
Leiðir þekking og reynsla meðdómenda
(hæfni) til vanhæfis í þeim tilvikum?