Lögmannablaðið - 01.03.2014, Blaðsíða 22

22 lögMannaBlaðið tBl 01/14
Aðsent efni
HörðUr felix HArðArson Hrl.
í dóMi héraðsdóMs reykjavíkur
frá 12. desember sl., í sakamálinu
nr. s-127/2012, var fundið að störfum
tveggja verjenda með eftirfarandi
orðum:
„Við aðalmeðferð málsins kom fram
að fjögur vitni hefðu átt fund með
verjendum ákærðu, Hreiðars Más og
Ólafs, fyrir aðalmeðferð málsins og
þau kynnt sér gögn málsins á skrifstofu
verjendanna. Samkvæmt 3. mgr. 122.
gr. laga nr. 88/2008 kynnir dómari ekki
fyrir vitni skýrslur þess hjá lögreglu eða
önnur sýnileg sönnunargögn fyrr en
dómara þykir þess þörf til skýringar eða
leiðréttingar skýrslu þess. Með því að
ræða við vitnin fyrir aðalmeðferð máls
og sýna þeim sýnileg sönnunargögn var
farið á svig við greind lagafyrirmæli,
auk þess sem sú háttsemi var til þess
fallin að rýra trúverðugleika vitnanna,
sbr. 7. tl. 122. gr. laga nr. 88/2008. Er
það aðfinnsluvert.“
ályktun stjórnar
lögmannafélagsins
Afstaða dómsins varð tilefni ályktunar
stjórnar lögmannafélagsins þar sem
látnar voru uppi verulegar efasemdir
um að þessi lagatúlkun dómsins
stæðist. Þá var vísað til þess að með
þessari afstöðu væri stórlega vegið
að grundvallarreglunni um réttláta
málsmeðferð fyrir dómi og jafnræði
málsaðila. Ástæða er til að fara nokkrum
orðum um þetta efni enda ljóst að ef
þessi framsetning dómsins er rétt þá
mun hún takmarka verulega möguleika
verjenda og ákærðra til að halda uppi
fullnægjandi vörnum í sakamálum.
skiptar skoðanir meðal
dómara
Skiptar skoðanir eru sýnilega meðal
dómara um þá afstöðu sem lýst er í
tilvitnuðum dómi. Samskipti ákærenda
eða verjenda við vitni við undirbúning
máls virðast þannig ekki hafa orðið
tilefni til sambærilegra athugasemda
áður. Í ljósi þeirrar óvissu sem skapaðist
við þessar athugasemdir héraðsdóms
hafa verjendur í öðrum sakamálum
kallað eftir afstöðu dómara til fyrirætlana
þeirra um að eiga samskipti við vitni,
og eftir atvikum sýna þeim gögn, í
þeim tilgangi að afla upplýsinga um
atvik málsins og undirbúa málsvörnina.
Einn af reyndari dómurum við sama
héraðsdómstól lýsti af því tilefni þeirri
afstöðu sinni með bókun í þingbók „að
alþekkt sé í sakamálum að sækjendur
og verjendur hafi samband við vitni,
jafnvel eftir að aðalmeðferð hefjist, allt
í því skyni að kanna hvort viðkomandi
geti orðið til aðstoðar við að upplýsa
mál.“ Vísaði dómarinn þessu næst til
bókunar sem verjandinn hafði lagt fram
af þessu tilefni og taldi að sú tilhögun
sem þar kæmi fram væri „í samræmi við
þessa framkvæmd og lýsir dómarinn sig
samþykkan þeim framgangsmáta sem
erí samræmi við það sem tíðkast hefur.“
ákvæði sakamálalaga
Í lögum um meðferð sakamála nr.
88/2008 er engin ákvæði að finna
sem innihalda bann við samskiptum
verjenda við vitni. Á verjendum hvíla
hins vegar margvíslegar skyldur en í
iV. kafla laganna er gerð grein fyrir
þeim helstu. Í 35. gr. laganna er
meginhlutverki verjanda lýst þannig að
honum beri að „draga fram í málinu
allt sem verða má skjólstæðingi hans til
sýknu eða hagsbóta og gæta réttar hans
í hvívetna.“ Í rökstuðningi héraðsdóms
er í engu vikið að þessum starfsskyldum
verjenda. Hins vegar er vísað til 3. mgr.
122. gr. sakamálalaga sem er að finna
í XViii. kafla laganna. Í þeim kafla
eru ákvæði um vitni, vitnaskyldu og
hvernig skýrslutaka fer fram fyrir dómi.
tilvitnað lagaákvæði lýtur einungis að
framkvæmd skýrslutöku fyrir dómi en
hefur ekki að geyma nein fyrirmæli um
samskipti verjenda og vitna. Í samræmi
við meginregluna um milliliðalausa
sönnunarfærslu fyrir dómi er kveðið á um
það í ákvæðinu að vitni gefi sjálfstæða
skýrslu fyrir dómi og að dómarinn beri
ekki undir vitnið skýrslu sem það kann
að hafa gefið hjá lögreglu, eða önnur
sýnileg sönnunargögn, nema þess gerist
þörf til skýringar eða leiðréttingar. Það er
því vandséð hvernig sú ályktun verður
dregin af lagareglunni að verjendum sé
óheimilt að eiga í nokkrum samskiptum
við vitni.
skyldur verjenda
Fram til þessa hefur það talist til góðra
lögmannshátta og mikilvægur þáttur
í undirbúningi fyrir aðalmeðferð að
undirbúa skýrslutökur eins vel og verða
má. Samskipti við vitni eru oftar en ekki
nauðsynleg við slíkan undirbúning til
að framkvæmdin sjálf verði skipulögð
og hnitmiðuð og upplýst verði um þau
málsatvik sem máli kunna að skipta við
úrlausn málsins. lögmenn þekkja það
að þessi þáttur aðalmeðferðarinnar er
oft vandmeðfarinn og getur í mörgum
tilvikum skipt sköpum. Á það ekki síður
við í sakamálum en einkamálum.
samskipti verjenda við vitni