19. júní - 19.06.2011, Blaðsíða 4

Karlar sem
hata konur
„Það deyr bara eitthvað þegar
kona klæðir sig í flatbotna skó.“
Millenium trílógía sænska spennu­
sagnahöfundarins og blaðamannsins
Stieg heitins Larsson hefur sem kunn­
ugt er farið sigurför um heiminn.
Það er líklega engin tilviljun. Frá­
sögnin er „marglaga“ með hverju
„laginu“ af öðru, raðað firna vel
saman. Úr verður safa rík heild
með eitthvað fyrir alla – magnaða
spennu­ og ástar sögu, óhugnan leg
saka mál, kyn líf og of beldi, hetju­
sögu lítil magnans, átök góðs og ills.
Einn áleitnasti þáttur sögunnar er þó
líklega samfélagsrýni höfundarins,
sem hæglega má sjá sem vægðarlausa
gagnrýni á myrkustu afkima feðra­
veldsins fyrr og nú.
Larsson gefur tóninn þegar í titli
fyrstu bókarinnar, Karlar sem hata
konur. Þessi áleitni titill er allt að
því óþægi lega bein skeyttur, sem gæti
jafnframt skýrt að í engilsaxneskri
þýðingu var bókin markaðssett undir
allt öðrum for merkjum, eða sem
Stúlk an með dreka húðflúrið (The Girl
with the Dragon Tattoo). Hvað sem
slíkum vangaveltum líður, stendur
eftir spurningin í hvað höfund urinn
sé að vísa með svo ágengum hætti,
sé á annað borð eitthvað annað og
meira að baki en sterkur titill á hörku­
góðum „þriller“ um pönk aða tölvu­
nörda stelpu, róttækan rannsóknar­
blaðamann, gamla nasistakarla,
sadíska embættiskarla og siðblinda
njósnakarla.
Séð með augum Larsson bærast
þó önnur og hrikalegri öfl að baki
„vondu gæjanna“ en venja stendur
til í þessari grein bókmenntanna.
Eftir því sem sögunni vindur fram,
koma þau forn eskjulegu við horf
sífellt betur í ljós, sem spretta fram af
þúsund ára gilda kerfi feðra veldisins
og réttlæta annars vegar drottnunar­
vald karlmannsins yfir þeim sem eru
honum óæðri og hins vegar réttmæta
ásókn hans í völd og veraldleg gæði ­
óháð þeim afleiðingum og mannlegu
þjáningum sem af því hljótast.
Sam félagið breytist út frá þessu
sjónarhorni í vígvöll valdhroka og
spillingar, þar sem græðgi og grimmd
telst dyggð og kynbundið ofbeldi
grass erar í öllum sínum fjöl breytta
viðbjóði. Hatrið á konum birtist síðan
sem tákn gervingur þessa forna gilda­
kerfis og harðri báttu þess við tíðar­
föll tímans — kröfunni um jafnrétti og
jafnræði.
Hvert höfundurinn sé svo að fara,
fer væntanlega eftir túlkun hvers og
eins. Sviplegt fráfall Stieg Larsson árið
2004 skilur túlkun trílógíunnar eftir
alveg galopna. Datt hann einfaldlega
niður á ný stár lega leið til að halda
uppi málstað róttæks femínisma eða
er hann að benda á ýmis óræk um­
merki þess að feðraveldið riði nú
til falls, í það minnsta í vestrænum
samfélögum? Það glittir þó óneitan­
lega í von um það síðarnefnda í þriðju
bókinni, sem ber titilinn Loftkastalinn
sem hrundi ;)
Sú sem vísað er til í fyrirsögn,
tísku drottn ingin Marta María, skrifaði
orðin á lífs stíls vef (10/8 2010) þegar
hún sagði frá nýstár legri refs ingu sem
kona ein hlaut þegar hún var gæsuð
af vinkonum sínum. Gæsin var sumsé
hægri kona en var látin klæða sig eins
og hún væri vinstri kona.
Fram hald setningar Mörtu Maríu
er: ... „svo ekki sé talað um víðar
hippalegar úlpur og skakkar peysur.“
Í greininni lætur hún að því liggja
að vinstri konur klæði sig á þennan
hátt (og séu því væntanlega alltaf að
myrða eitthvað með klæðaburðinum
einum saman). Marta María hrósar
sérstaklega hönnuð inum Sonia Rykiel,
sem „veit hvað hún syngur“ og hefur
sagt að konur „ættu alltaf að vera
málaðar og í hælaskóm“. Lífsstíls­
vefirnir eru hver öðrum líkir og pjatt­
rófan Eva Pálsdóttir tekur undir þetta
með hælaskóna í nýlegri grein. Segist
sjálf aldrei klæðast lágbotna skóm.
Meira að segja inniskórnir hennar séu
með hæl.
Pjattrófurnar kynna sig sem
„Nokkrar pjattaðar konur sem hafa
gaman af pjatti og prjáli“ og vefur
þeirra samanstendur að mestu af
snyrti vöru kynningum. Pjattrófurnar
eru, líkt og Marta María og konurnar
á Bleikt.is (sem er „vefur fyrir drottn­
ingar“) mjög uppteknar af því að
kyn systur þeirra fái hindrunarlaust að
rækta áhuga sinn á tísku og förðun.
Klámstjarna í Mensa
„Kynþokkafull kona hlýtur að vera
vitlaus. Það er, ef hún er virkilega kyn­
þokkafull, klæðir sig og hreyfir á þann
hátt sem tryllir karlpeninginn og gerir
konurnar afbrýðisamar, þá hlýtur
eitthvað að vanta í hana þarna uppi.
Það er í lagi að vera falleg og klár, en
alls ekki sexý og klár. Það er bannað,“
skrifaði Hlín Einarsdóttir (ritstj. Bleikt.
is) á Pressuna 1. okt. sl. Hún bætti þó
við (þegar aðdáendum hennar var
sennilega farið að renna kalt vatn á
milli skinns og hörunds): „Ekki að
þetta séu mínar skoðanir, heldur er það
svona innbyggt í mann, félagsmótunin
og óskráðar reglur samfélagsins.“
Auðvitað var Hlín á þeirri skoðun
að kynþokki og gáfur gætu vel farið
saman. Máli sínu til stuðnings nefndi
hún klámstjörnuna Asia Carrera, sem
er víst meðlimur í Mensa (samtökum
fólks með háa greindarvísitölu). Að
mati Hlínar sannar hún að konur geta
alveg verið bæði sexí og klárar!
Það eru heim speki molar af þessu
tagi sem einkum skemmta mér þegar
ég les Hlín og skjaldmeyjar hennar
á vefnum sem sífellt þykist vera að
brjótast undan einhverju ægivaldi
þess sem er „innbyggt í mann, félags­
mótunin og óskráðar reglur sam­
félagsins“. Fullyrðingastíllinn er hreint
óborganlegur:
„Stelpur vilja láta koma fram við
sig eins og prinsessur, sama hvað hver
segir, innst inni viljum við það allar.“
Og rauðsokkurnar risu upp úr
gröfum sínum
Nýlega skrifaði Klara Egilson,
pistlahöfundur á Bleikt, grein í tilefni
þess að hálft ár er liðið frá því að
vefur inn var stofnaður. Á drama­
tískan máta lýsir hún því hvernig hún
var beðin að ganga til liðs við bleika
gengið og er átökunum í herbúðum
kvennanna helst saman að jafna við
þau sem áttu sér stað í íslensku efna­
hagslífi í byrjun október 2008. Klara
segir beinlínis að vefurinn hafi „snúið
þjóðfélaginu á hvolf“:
„Allir höfðu skoðanir á Bleikt,
vefn um sem var fullskipaður konum.
Rauð sokkur risu upp úr gröfum
sínum og við áttum fótum okkar fjör
að launa.“
Að lífsstílsvefurinn Bleikt hafi
snúið þjóðfélaginu á hvolf og þessi
zombíganga illu rauðsokkanna fór að
vísu framhjá mér, en tilhugsunin er
skemmtileg engu að síður.
­­­
Ofangreindir vefir virðast vera fyrir
konur sem þrá að vera kvenlegar og
mjúkar „drottningar og prinsessur“
– sennilega til þess að losa af sér ein­
hverja fjötra sem þær telja okkur hafa
verið hnepptar í.
Ég kannast ekkert við slíka fjötra.
Töluvert margar rauðsokkur hef ég
umgengist um dagana og engin þeirra
hefur svo mikið sem ýjað að því að
maður geti dáið af því að ganga á
hælaskóm eða að konur eigi alltaf að
sýna af sér hörku á kostnað „hinna
mýkri gilda“.
Raunar myndi ég leita mér hjálpar
ef mín innsta þrá væri að „láta koma
fram við mig eins og prinsessu“ og
ég fyndi mig knúna til að ná mér í
karlmann sem fyrst og fremst „dekrar
við mig“. En hvað veit ég svosem?
Það er ekki eins og ég sé í Mensa.
Texti: Þórunn Hrefna Sigurjónsdóttir
Myndskreyting: Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir
Texti: Helga Guðrún Jónasdóttir,
formaður Kvenréttindafélagsins
Myndin tengist efni greinarinnar ekki beint
Langt fram eftir síðustu öld var gjarnan ein kvennasíða í hverju
dagblaði, þar sem fjallað var um tísku, snyrtivörur, fegrunarráð og
fræga fólkið. Eitthvað urðu jú konurnar að hafa til að skoða þegar
eiginmaðurinn hafði lokið við að lesa innlend og erlend tíðindi af
stjórnmálum og öðru sem of flókið var fyrir kvenheilann að vinna úr.
Nú er öldin önnur, en samt keppast jafnt einstaklingar sem stærstu
fjölmiðlarnir við að gera okkur konunum til hæfis með því að fjalla
um, tja... tísku, snyrtivörur, fegrunarráð og fræga fólkið.
Núna í ár kom út bókin Cinderella Ate
My Daughter eða Öskubuska át dóttur
mína eftir Peggy Orenstein. Í bókinni
rekur Orenstein barna menningu
síðustu aldar og hvernig hún hefur
orðið kynja skiptari með hverju árinu
sem líður. Orenstein segir okkur
að það er ekki fyrr en í upphafi 20.
aldarinnar að foreldrar á Vestur­
löndum fóru að klæða börn sín í bleikt
og blátt. En þá voru það strákar sem
voru klæddir í bleikt, enda var það
talinn vera ljósari útgáfa af hinum
karlmannlega rauða byltingarlit.
Stelpur voru frekar klæddar bláu, lit
hreinleika og sakleysis.
zombíganga illu
rauðsokkanna fór
að vísu framhjá mér, en
tilhugsunin er skemmtileg
engu að síður“
Bleikt og blátt
Flott &
femínísk blogg
„Snuðið“

Katrín Anna Guðmundsdóttir, fyrrum
talskona Femínistafélags Íslands,
hefur smíðað hugtakið snuðið fyrir
eftirfarandi tilhneigingu:
Að væla og skæla er ekki tengt hug­
myndum okkar um karlmennsku.
(Sumir) karlar eiga þó til að væla
þegar femínisma ber á góma og þá
kalla þeir iðulega eftir snuði. Til að
halda friðinn og losna við vælið er
snuðinu oft stungið upp í þá með
orðum eins og „En ég veit að þú
ert enginn karlremba“ eða „Þú ert
auðvitað undanskilinn“. Þessi moli
inniheldur meira að segja snuð…
innan sviga.
Tískubloggið: http://tiskublogg.
blogspot.com/
Hildur Lilliendahl: http://kaninka.net/
snilldur/
Vegið úr launsátri: http://
vegidurlaunsatri.blogspot.com/
Sigurbjörn: http://gagnrynt.blogspot.
com/
Silja Bára: http://siljabara.eyjan.is/
Líkamsvirðing: http://www.
likamsvirding.blogspot.com/
Lesbíur
Til er fræg saga frá því á
dögum Rauðsokkanna, en þá
voru lesbíur svotil ósýnilegar í
kvennahreyfingunni. Einhverju sinni
var Gunna Ögmunds á vakt þegar
erlendar blaðakonur komu að máli
við hana og vildu spyrja um íslensku
lesbíurnar, hvar þær hittust og hvernig
þeirra málum væri háttað.
„Ja, lesbíurnar? Þær eru bara báðar
fluttar til Kaupmannahafnar!“ átti
Gunna að hafa sagt.
(Margrét Pála Ólafsdóttir,
úr Ég skal vera Grýla)
19. júní, tímarit kvenréttindafélags íslands. 60. Árgangur Bls. 4