Öldrun - 01.09.2001, Blaðsíða 4

Heilabilun og
geðsjúkdómar meðal
eldra fólks
– rannsókn gerð í heilsugæslu.
Í nýútgefinni doktorsritgerð Maríu Ólafs-
dóttur kemur m.a. fram að meira en
þriðjungur skjólstæðinga heilsugæslu í
Svíþjóð, 70 ára og eldri, eru með heila-
bilun eða geðsjúkdóm. Flestir þessara
sjúklinga höfðu ekki fengið þessar grein-
ingar áður. Heilsugæslan gegnir mikil-
vægu hlutverki í greiningu og meðferð
heilabilunar og geðsjúkdóma aldraðra og
ætla má að líklegast sé að greina þessa
sjúkdóma þar vegna langvarandi tengsla
við sjúklinga og aðstandendur. Mikilvægt
er að leita þeirra með skoðun og próf-
unum jafnframt því að hafa gott sam-
starf við alla aðila sem koma að
umönnun eldri sjúklinga sérstaklega
þeirra sem hafa heilabilun.
Inngangur
Heilabilun (dementia) hrjáir 5-15% fólks, 70 ára og
eldri, samkvæmt alþjóðlegum rannsóknum. Tíðni
þessi margfaldast með hækkuðum aldri [1]. Hlutfall
aldraðra í flestum þjóðfélögum fer vaxandi og þar með
fjöldi heilabilaðra og hefur það þegar skapað veruleg
vandamál. Á Íslandi er nú talið að um 3000 manns séu
með heilabilun og getur það látið nærri sé reiknað með
að um 30 þúsund Íslendingar séu 65 ára og eldri. Ljóst
er að kostnaður samfélags við greiningu, meðferð og
umönnun heilabilaðra er gífurlegur, talinn vera allt að
40 milljarðar sænskra króna á ári í Svíþjóð [2]. Í Svíþjóð
(íbúafjöldi: um 9 milljónir) þar sem rannsókn þessi
sem greint verður frá var gerð, má gera ráð fyrir því að
20-25 þúsund manns fái heilabilun á hverju ári. Farald-
ursfræðilegar rannsóknir á tíðni þunglyndis og kvíða
meðal skjólstæðinga heilsugæslu eru flestar unnar á
yngri aldurshópum, en tíðni meðal eldri er talin vera
um 10-30 % [3] [4].
Mikilvægi þess að greina nákvæmlega sjúkdóma
sem hafa áhrif á vitræna getu eldra fólks er margvís-
legt. Almenn viðhorf og fordómar eru algeng hindrun
þess að slík einkenni séu rædd og að viðeigandi hjálpar
sé leitað [5]. Margir hafa haldið því fram að mikilvægt
sé að segja sjúklingum, sem greinst hafa með heila-
bilun, ekki frá þeirri greiningu þar sem það komi
honum og aðstandendum úr jafnvægi [6, 7]. Nokkrar
rannsóknir sýna að svo er ekki. Þeir er málið varðar,
þ.e. sjúklingurinn sjálfur og aðstandendur hans, vilja
vita eins mikið og hægt er um greininguna og horfur
þar sem það er þeim mikilvægt til að mæta framþróun
sjúkdómsins á viðeigandi hátt [8].
Í fyrsta lagi er mikilvægt að greina ýmsa vel með-
höndlanlega sjúkdóma sem geta líkst heilabilun t.d.
efnaskiptasjúkdóma, lyfjaáhrif og þunglyndi. Einnig
geta ýmsir sjúkdómar t.d. kvíði, sykursýki eða illa með-
höndlaður háþrýstingur valdið versnun einkenna. Mik-
ilvægi þess að greina um hvers konar heilabilun er að
ræða hefur aukist með tilkomu nýrra lyfja sem beita
má gegn Alzheimers sjúkdómi [9]. Snemmgreining
eykur líkur þess að meðferð beri árangur. Heimilis-
María Ólafsdóttir
M.D. Ph.D.
Heilsugæslulæknir, Heilbrigðis-
stofnun Suðurnesja
4 ÖLDRUN – 19. ÁRG. 2. TBL. 2001