Öldrun - 01.09.2001, Blaðsíða 18

18 ÖLDRUN – 19. ÁRG. 2. TBL. 2001
Kristín Hannesdóttir
B.Sc.1, 2
Robin G. Morris
Ph.D 1
1. Department of Psychology
Institute of Psyhiatry
University of London
2. Minnismóttaka á Landakoti
Landspítali - Háskólasjúkrahús
Skert innsæi (anosognosia)
í Alzheimerssjúkdómi
Fram að þessu hafa rannsóknir á anosognosia einnahelst beinst að skertu innsæi hjá sjúklingum með
lömun eftir heilaáfall (Michon, et al., 1994). Þrátt fyrir
að skrifað sé um anosognosia í fyrstu heimildum sem
til eru um Alzheimerssjúkdóm (AD) og þrátt fyrir það
að margir flokki innsæisleysi sem eitt af einkennum
sjúkdómsins, þá hefur anosognosia ekki verið rann-
sakað mjög ítarlega í Alzheimerssjúkdómi og skiln-
ingur á fyrirbærinu takmarkaður (Ott et al., 1996).
Af hverju að rannsaka innsæi í Alzheim-
erssjúkdómi?
McGlynn og Schacter (1987) benda á tvíþætt mik-
ilvægi þess að auka skilning okkar á þessu fyrirbæri.
Frá fræðilegu sjónarmiði er áhugavert að velta fyrir sér
hvað það raunverulega er sem gerir fólki kleift að vera
sér meðvitað um eigið vitrænt ástand. Aukinn skiln-
ingur hefur einnig klínískt eða hagnýtt gildi þar sem
skert innsæi getur haft afgerandi áhrif á endurhæfingu
og meðferð sjúklings. Einstaklingar með hamlað inn-
sæi eru síður líklegir til samvinnu við meðferð á sjúk-
dómnum (Derouesné, et al., 1999). Auk þessa getur
álag aukist á aðstandendur þessara einstaklinga þar
sem skerðingin hefur oft í för með sér hömluð sam-
skipti (Hutchinson, et al., 1997). Sjúklingurinn gæti
e.t.v. neitað að taka inn lyfin sín eða tekið óraunhæfar
ákvarðanir eins og að aka bifreið eða fara aftur í vinn-
una (McGlynn, 1987; Cotrell, 1999).
Fræðilegar hliðar á anosognosia eru flóknar og
fjalla í grundvallaratriðum um eftirfylgni og vitund um
starfsemi heilabarkar. Weinstein og Kahn (1955) hafa
bent á mikilvægi þess að greina anosognosia sem innri
truflun á heilastarfi gagnstætt sálfræðilegum þáttum
eins og afneitun.
Niðurstöðum rannsókna á tíðni anosognosia í
Alzheimerssjúkdómi ber ekki saman. Sevush og Leve
(1993) greindu anosognosia í um 80% Alzheimerssjúk-
linga en aðrar rannsóknir gefa til kynna mun lægri
tíðni eða frá 15% (Reed, et al., 1993) til 20% (Migliorelli,
et al., 1995) og uppí 25% (Sevush & Leve, 1993). Þetta
ósamræmi gæti stafað af óstöðluðum mælitækjum og
misleitum sjúklingahópum (Agnew og Morris, 1998).
Þá er nánast útilokað að spá fyrir um hvernig sér-
hver einstaklingur muni bregðast við sjúkdómnum.
Agnew og Morris (1998) álykta af fyrri rannsóknum að
ekki sé hægt að meta innsæi sem „annað hvort eða“
Einstaklinga, sem hafa orðið fyrir heila-
skaða, virðist stundum skorta innsæi í lík-
amlegt og vitrænt ástand sitt. Sjúklingar
sem hafa lamast sökum heilablóðfalls
(hemiplegic) gera sér stundum ekki grein
fyrir hreyfihömluninni, sumir með málstol
taka ekki eftir breytingum á tali og minn-
issjúkir einstaklingar taka stundum ekki
eftir minniserfiðleikum (McGlynn &
Schacter, 1987). Þetta skerta innsæi sem
oft fylgir heilaskaða hefur lengi verið þekkt
fyrirbæri en Babinski (1914) var fyrstur
til að gefa fyrirbærinu heitið: anosognosia.