Öldrun - 01.09.2001, Blaðsíða 34

34 ÖLDRUN – 19. ÁRG. 2. TBL. 2001
Margrét Gústafsdóttir lauk doktorsprófi frá School of
Nursing, University of California, San Francisco í lok
ársins 1999. Aðalleiðbeinandi hennar í náminu var dr.
Catherine A. Chesla, hjúkrunarfræðingur og var hún
jafnframt formaður þeirrar nefndar sem bar ábyrgð á
ritgerðarskrifunum (Committee in Charge). Aðrir í
nefndinni voru dr. Patricia Benner hjúkrunarfræð-
ingur og dr. Margaret Wallhagen hjúkrunarfræðingur.
Dr. Sharon R. Kaufman mannfræðingur sat að auki í
s.k. ,,Qualifying Examination Committee“ (nefnd sem
prófar hæfni stúdents til þess að vinna að doktorsrit-
gerð), en formaður þeirrar nefndar var dr. Patricia
Benner. Margrét hlaut styrki til námsins frá Kaliforn-
íuháskóla, San Francisco og styrki til rannsóknarinnar
frá Rannsóknarsjóði Háskóla Íslands og Öldrunarráði
Íslands.
Doktorsritgerð Margrétar fjallar um samskipti
aðstandenda og starfsfólks á hjúkrunarheimilum og
áhrif þeirra á umönnun. Um er að ræða túlkandi- fyr-
irbærafræðilega rannsókn. Í rannsókninni tóku þátt 15
aðstandendur og 16 hópar starfsfólks (4-5 starfsmenn í
hverjum hóp). Tekin voru tvö viðtöl við hvern aðstand-
enda og eitt viðtal við hvern hóp starfsfólks. Þá voru
gerðar vettvangsathuganir á átta deildum á þeim þrem
hjúkrunarheimilum á Stór-Reykjavíkursvæðinu sem
rannsóknin tók til og var m.a. rætt formlega og óform-
lega við heimilisfólk og starfsfólk.
Niðurstöður sýna að aðstandendurnir sem þátt
tóku í rannsókninni leitast við að sætta sig við stofnun-
arvistun nákomins fjölskyldumeðlims með því að halda
áfram að eiga hlut að lífi hins aldraða með reglulegum
heimsóknum. Heimsóknir þeirra hafa ákveðna form-
gerð sem skapar grundvöll fyrir samveru og gefur heim-
sóknartímanum innihald og merkingu. Þessir aðstand-
endur hafa lært ,,að höndla heimsóknir“ í heimi þar
sem óumflýjanleg afturför íbúanna setur svip sinn á
aðstæður.
Fjölskyldubönd, kringumstæður aðstandenda og sýn
fjölskyldunnar á aðstæður hins aldraða hafa áhrif á
þátttöku fjölskyldunnar í umönnun. Í ritgerðinni er
sýnt fram á hvernig fjölskyldan tekur þátt í umönnun á
mismunandi máta með sex dæmum um hlutdeild
hennar í umönnun (paradigm cases). Í hverju dæmi er
gerð grein fyrir upplifun fjölskyldunnar á umönnun og
samskiptum hennar við starfsfólkið, hlutdeild fjölskyld-
unnar í umönnun hins aldraða og viðbrögð starfsfólks
við slíku innleggi. Mismunandi bragur er á hlutdeild
fjölskyldu í umönnun. Þessi mismunandi bragur ræðst
fyrst og fremst af því marki sem umönnun líkamans er
aðgreind og talin tilheyra starfsvettvangi hjúkrunar-
fólksins gagnstætt umönnun fjölskyldunnar sem snýr að
sjálfi hins aldraða.
Bæði fjölskyldan og starfsfólkið hefur tilhneigingu
til þess að líta svo á að það séu mörk milli þeirrar
umönnunar sem hvor aðili um sig innir af hendi.
Starfsfólkið tekur að takmörkuðu leyti upp með fjöl-
skyldunni ýmsa þætti er snerta umönnun, en er vissu-
lega móttækilegt fyrir því sem fjölskyldan bryddar upp
á.
Niðurstöður þessarar rannsóknar sýna að fjöl-
skyldan sem kemur í heimsókn á hjúkrunarheimili
heldur verndarhendi yfir hinum aldraða og vakir yfir
líðan hans og öllum viðbrögðum við aðstæðum. Það er
því mikilvægt að starfsfólk á hjúkrunarheimilum gefi
slíkri verndarhendi fjölskyldunnar gaum sem skyldi, og
vinni með henni að velferð hins aldraða.
Liðsmenn Öldrunar spurðu Margréti nokkurra
spurninga varðandi rannsóknarniðurstöður.
Hvaða niðurstöður komu þér mest á óvart?
Í raun kom mér mest á óvart hve aðstandendur
sem komu reglulega í heimsókn á þau hjúkrunarheim-
ili sem þátt tóku í rannsókninni lögðu mikið á sig og
sýndu mikla seiglu við að sinna sínum oft dag frá degi
og höfðu gert um langan tíma eða í a.m.k ár. Þá fannst
mér afar athyglisvert að átta mig á því á hvaða hátt
aðstandendur formgerðu heimsóknir sínar og gáfu
þeim inntak með því móti. Það kom mér t.d. á óvart
annars vegar hvað heimsóknir þessara aðstandenda
voru í föstum skorðum og svo hins vegar hvernig þeim
tókst að verja heimsóknartímanum með ættingja
sínum á innihaldsríkan máta.
Dr. Margrét Gústafsdóttir
dósent í hjúkrunarfræði við H Í
Samskipti
aðstandenda og starfsfólks
á hjúkrunarheimilum