Öldrun - 01.02.2003, Blaðsíða 30

30 ÖLDRUN – 21. ÁRG. 1. TBL. 2003
Þegar Sigga í númer 17 kom út á götu á
sokkaleistunum, klædd undirkjól og tveimur
peysum, brosti fólk í kampinn og sagði:
„Hún er orðin kölkuð hún Sigga“!
Þegar Ásbjörn fyrrverandi þingmaður kom
inn til kaupmannsins og spurði eftir
mömmu sinni sem var dáin fyrir 20 árum,
urðu allir hálfsmeykir. „Hvað hefur gerst
með hann Ásbjörn, er hann að verða kalk-
aður“?
Eitt var, að hún Sigga, sem alltaf hafði nú verið svo-
lítið undarleg, færi að kalka. En hann Ásbjörn þing-
maður! Það vakti ugg í brjósti fólks að sjá og heyra að
jafnvel betri borgarar áttu á hættu að verða kölkuninni
að bráð.
Þetta var áður fyrr. Núna er ný öld og önnur og
meiri þekking á hvað var að gerast í heilanum á Siggu
og Ásbirni. Þau hafa bæði verið veik af einhverjum
heilabilunarsjúkdómi og fengið einkenni sem þá voru
kölluð „kölkun“.
Þessi einkenni geta verið afar mismunandi, allt eftir
um hvaða tegund heilabilunarsjúkdóms er að ræða,
allt eftir um hvaða einstakling er að ræða, allt eftir hver
persónuleg lífssaga hins sjúka einstaklings er.
Fagleg þekking á heilabilunarsjúkdómum hefur
aukist mikið á síðustu áratugum og með aukinni þekk-
ingu eykst einnig skilningur á sjúkdómunum, sjúk-
dómsmyndinni og einkennum þeim sem fram koma.
Sjúkdómsmyndin getur verið afar flókin, andleg,
félagsleg og vitsmunaleg hæfni skerðist og breytist,
minnið þverr, tilfinningalifið og persónuleikinn fölnar.
Það verður erfiðara og erfiðara að ná tengslum við
hinn sjúka einstakling og það er engin von um varan-
legan bata.
Hvað er heilabilun
Alzheimersjúkdómurinn er algengasti og þekktasti
heilabilunarsjúkdómurinn. Sjúkdómurinn dregur nafn
sitt af þýska lækninum Alois Alzheimer sem lýsti ein-
kennum hans fyrstur manna árið 1907. Fjölmargir
aðrir sjúkdómar geta haft svipuð einkenni í för með
sér, og afar mikilvægt er að skilja þar á milli. Fólki
hættir til að kalla alla heilabilunarsjúkdóma „Alz-
heimer“. Það má ekki gleyma að um getur verið að
ræða fjölda annarra sjúkdóma, sem ekki aðeins hafa
mismunandi einkenni, heldur þarfnast einnig mismun-
andi meðferðar, umönnunarlega, félagslega og læknis-
fræðilega séð.
Sérstakar hjúkrunardeildir sem ætlaðar eru ein-
staklingum með heilabilunarsjúkdóma, eru stundum
kallaðar „Alzheimerdeildir“ þrátt fyrir að þar búi líka
einstaklingar með ýmsa aðra heilabilunarsjúkdóma.
Alzheimersjúkdómurinn er einn af fleirum heilabilun-
arsjúkdómum, sjúkdómur sem hefur ákveðið ferli og
þarf ákveðna meðferð.
Þó eru ýmis einkenni sammerkt með heilabilunar-
sjúkdómunum og félagsleg meðferð sú sama í flestum
tilvikum.
Áhrif umhverfisins
Breski sálfræðingurinn Tom Kitwood, rannsakaði
áhrif umönnunarumhverfisins á þróun heilabilunar-
sjúkdóma og lífsgæði hinna sjúku. Kenningar hans
hafa hin síðari ár hlotið mikla viðurkenningu víða um
heim meðal þeirra sem vinna að auknum skilningi og
bættum aðstæðum einstaklinga með heilabilunarsjúk-
dóma. Hann leggur áherslu á, að manneskjan með
sjúkdóminn er aðalatriðið, það eru ekki eingöngu þær
sjúklegu breytingar sem eiga sér stað í heilanum sem
Heilabilun
– öðruvísi fötlun
Svava Aradóttir
er hjúkrunarfræðingur sem á og
rekur fyrirtækið Nordic Lights.