Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2005, Blaðsíða 11

Brotthvarf ungmenna frá námi og
uppeldisaðferðir foreldra: Langtímarannsókn
Sigrún Aðalbjarnardóttir og Kristjana Stella Blöndal
Háskóla Íslands
Í rannsókn þessari var kannað hvernig uppeldisaðferðir foreldra við 14 ára aldur ungmenna
tengjast því hvort þau hafa lokið framhaldsskóla við 22 ára aldur. Rannsóknin er byggð á gögnum
úr langtímarannsókn á áhættuhegðun reykvískra ungmenna. Þeim hluta rannsóknarinnar sem hér
er greint frá svöruðu 545 þátttakendur. Þrír þættir í uppeldisaðferðum foreldra voru til athugunar:
„viðurkenning“, „stuðningur“ og „hegðunarstjórn“. Þessir þættir einkenna leiðandi uppeldi.
Tekið var tillit til námsárangurs ungmennanna á samræmdu prófi í íslensku við lok grunnskóla,
félags- og efnahagslegrar stöðu foreldra og hvort í hlut áttu stúlkur eða piltar. Niðurstöður benda
til þess að uppeldisaðferðir foreldra við 14 ára aldur ungmenna tengist brotthvarfi þeirra frá
námi. Því meiri viðurkenningu foreldra og stuðning sem ungmennin töldu sig búa við 14 ára
gömul þeim mun líklegri eru þau til að hafa lokið framhaldsskóla á 22. aldursári. Hegðunarstjórn
foreldra við 14 ára aldur ungmennanna virðist ekki tengjast brotthvarfi þeirra frá námi að teknu
tilliti til viðurkenningar foreldra og stuðnings. Hegðunarstjórn foreldra tengist þó brotthvarfi frá
námi þegar ekki er tekið tillit til hinna uppeldisþáttanna. Því má álykta að þessir uppeldisþættir
tengist brotthvarfi frá námi en viðurkenning og stuðningur tengist því sterkar en hegðunarstjórn.
Framangreindar niðurstöður komu fram þegar tekið var tillit til námsárangurs ungmennanna í
íslensku við lok grunnskóla, kynferðis þeirra og félags- og efnahagslegrar stöðu foreldra.
Í ljósi aukinnar áherslu á menntun í sam-
félaginu eru þau ungmenni sem ekki ljúka
framhaldsskóla að mörgu leyti verr stödd nú en
áður fyrr. Þar má nefna að möguleikar þeirra
á vinnumarkaði eru minni en áður og þau eru
í áhættuhópi um fjölmarga þætti. Þau eiga til
dæmis fremur á hættu að verða atvinnulaus, fá
verr launuð störf, eiga við heilsufarserfiðleika
að stríða og sýna andfélagslega hegðun (sjá
samantekt Rumberger og Thomas, 2000).
Miklu skiptir því fyrir framtíð ungmenna að
ljúka framhaldsskóla.
Langflestir nemendur hér á landi fara í
framhaldsskóla strax að loknum grunnskóla,
eða rúmlega 90% árgangs (Hagstofa Íslands,
2005), en athygli vekur að brotthvarf frá námi
er hér meira en á hinum Norðurlöndunum og
í mörgum öðrum Evrópulöndum. Samkvæmt
OECD (2002, bls. 265) höfðu um 30%
ungs fólks á aldrinum 20–24 ára ekki lokið
framhaldsskóla á Íslandi árið 2000 en í Noregi
var hlutfallið 5%, um 20% á Grikklandi og
30% á Spáni. Þá minnkaði brotthvarf frá námi
hér á landi minna en í öðrum OECD-löndum
árið 2002 (OECD, 2005). Samkvæmt rannsókn
Jóns Torfa Jónassonar og Kristjönu Stellu
11Tímarit um menntarannsóknir, 2. árgangur 2005, 11–23
Tímarit um menntarannsóknir, 2. árgangur 2005
Hagnýtt gildi: Mikilvægt er að foreldrar hafi aðgang að upplýsingum um heppilegar uppeldisaðferðir. Þessi
rannsókn skipar sér á bekk með öðrum rannsóknum sem sýna að leiðandi uppeldisaðferðir foreldra skipta
miklu um þætti í aðlögun barna og unglinga, svo sem um námsárangur þeirra, vímuefnaneyslu, depurð,
hegðunarvandkvæði, sjálfsálit og samskiptahæfni. Greinin getur nýst þeim sem vinna að því að styrkja
foreldra í uppeldishlutverkinu og sinna foreldraráðgjöf. Jafnframt getur efni hennar verið leiðarljós við
stefnumörkun í málefnum ungmenna og fjölskyldunnar á sviði félags- og menntamála.