Peningamál - 01.08.2003, Blaðsíða 36

PENINGAMÁL 2003/3 35
Ágætu fundarmenn!
Ég vil í upphafi þakka Samtökum iðnaðarins fyrir að
skipuleggja þennan fund. Umræðan um þann vanda
sem við blasir í hagstjórn vegna stóriðjuframkvæmda
er ákaflega mikilvæg. Það er forsenda þess að okkur
takist að sigla þjóðarbúinu stóráfallalaust í gegnum
þann ólgusjó sem framundan er að við greinum vand-
ann rétt. Ef siglingarkortið og stefnan eru vitlaus er
hins vegar hætt við að við steytum á skeri. Á skipi er
kannski nóg að skipstjóri og stýrimenn þekki leiðina
en til að áhöfnin geri ekki uppreisn er betra að hún sé
einnig meðvituð um hana. Að minnsta kosti á það við
í nútíma samfélagi. Þess vegna er umræðan svona
mikilvæg. Þessi umræða er hvorki að hefjast á þess-
um fundi né mun henni ljúka hér. Hún hófst í upphafi
þessa árs þegar ljóst var orðið að umtalsverð hækkun
gengis á síðustu vikum síðasta árs gæti orðið viðvar-
andi. Í upphafi var hún á töluverðum villigötum og
héldu ýmsir því fram að hækkunin væri Seðlabank-
anum að kenna og að hann gæti auðveldlega lagað
gengið til og það jafnvel án þess að það hefði af-
leiðingar til lengri tíma fyrir verðbólgumarkmiðið
sem bankanum var sett í sameiginlegri yfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar og hans í mars 2001. Nú held ég að
flestum sé orðið ljóst að málið er mun flóknara. Um-
ræðan, en einnig álit OECD og Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins, hefur því hjálpað til að skapa dýpri skilning.
Ég ætla hér í dag að ræða einkum þann þátt þessa
máls sem snýr að stefnunni í peningamálum. Það
verður hins vegar ekki gert nema að fjalla einnig að
einhverju leyti um heildarsamhengið og hlutverk
annarrar hagstjórnar. Fyrst mun ég fara yfir hver
gengisþróunin hefur verið á undanförnum mánuðum
og hvar við erum stödd með tilliti til raungengis. Í
framhaldi af því ætla ég að reyna að skýra hvað veld-
ur þessari þróun með tilliti til þess sem var að gerast
á þessum tíma. Það mun beina sjónum að fyrir-
huguðum stóriðjuframkvæmdum og mun ég þá fjalla
um efnahagsleg áhrif þeirra og einkum á raungengi
krónunnar. Þá mun ég spyrja þeirrar spurningar
hversu alvarleg þessi þróun er nú þegar orðin fyrir at-
vinnulífið og hvaða blikur kunna að vera á lofti í því
efni. Þá sný ég mér að peningastefnunni og mögu-
leikum hennar til að hafa áhrif á gengið. Að lokum
fjalla ég um hvað sé best til ráða gagnvart þeim
vanda sem við blasir.
Gengisþróunin
Framan af síðasta ári reis gengið eftir þá miklu dýfu
sem það tók á árunum 2000 og 2001. Þessi þróun var
öllum fagnaðarefni enda hafði gengið lækkað veru-
lega umfram það sem ytra og innra jafnvægi í þjóðar-
búinu krafðist til miðlungslangs tíma litið, eins og
gjarnan vill verða þegar gengi fellur vegna mikils
misvægis og skorts á trausti. Hefði gengið haldist svo
lágt sem það var síðla árs 2001 í lengri tíma hefði það
ógnað bæði verðbólgumarkmiði og fjármálastöðug-
leika. Undir vorið 2002 var gengið orðið nálægt því
sem margir töldu vera jafnvægisgengi, eða í kringum
130 m.v. gengisvísitölu. Það er hins vegar vert að
undirstrika að talnalegt mat á jafnvægisgengi er á
Már Guðmundsson1
Hágengið og hagstjórnarvandinn
Erindi flutt á morgunverðarfundi Samtaka iðnaðarins 24. júní 2003
1. Aðalhagfræðingur Seðlabanka Íslands. Ég vil þakka Arnóri Sighvats-
syni, Ásgeiri Daníelssyni, Guðmundi Guðmundssyni, Gylfa Zoega,
Ingimundi Friðrikssyni, Jóni Steinssyni og Ólafi Erni Klemenssyni
gagnlegar ábendingar og Elínu Guðjónsdóttur og Guðmundi Sigfinns-
syni fyrir aðstoð með gögn og teikningar. Ég einn ber þó ábyrgð á efni
þessa erindis.